آيات ريا

آيات ريا

(آيه 6 ماعون و 110 کهف؛ در مذمت ريا و لزوم اخلاص، و پرهيز از شرک در عبادت)

آيه 6 سوره ماعون، در مذمت ريا بوده و اين صفت را- در کنار چهار صفت ديگر، يعني: تحقير يتيمان، ترك اطعام گرسنگان، غفلت از نماز، و عدم همكارى با مردم حتى در دادن وسائل كوچك زندگي- از آثار انکار روز جزا معرفي کرده است:

(أَ رَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ(فَذلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ)وَ لا يَحُضُّ عَلى‌ طَعامِ الْمِسْكِينِ(فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ)الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ(الَّذِينَ هُمْ يُراؤُنَ)وَ يَمْنَعُونَ الْماعُونَ) ؛ «آيا كسى كه روز جزا را پيوسته انكار مى‌كند مشاهده كردى؟ او همان كسى است كه يتيم را با خشونت مى‌راند، و ديگران را به اطعام مسكين تشويق نمى‌كند، پس واى بر نمازگزارانى كه نماز خود را به دست فراموشى مى‌سپارند، آنها كه ريا مى‌كنند، و ديگران را از ضروريات زندگى منع مى‌نمايند».

ارزش هر عمل بستگى به انگيزه و نيّت آن دارد، و اسلام قبل از هر چيز پرونده نيت را مورد بررسى قرار مى‌دهد. در حديث معروفى از پيغمبر اكرم (ص) آمده است كه: «إنّما الأعمال بالنيّات، و لكلّ امرء ما نوى: هر عملى بستگى به نيت او دارد، و بهره هر كس مطابق نيتى است كه در عمل دارد».

آيه ديگري که با بحث ريا مرتبط است آيه 110 سوره کهف است که بر عمل صالح و اجتناب از شرک در عبادت تاکيد مي‌کند:((... فَمَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا يُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً) ؛ )«... پس هر كس اميد لقاى پروردگارش را دارد بايد عمل صالح انجام دهد، و كسى را در عبادت پروردگارش شريك نكند» (کهف// 110) .

اخلاص آن است كه محرك انسان از هر گونه شائبه غير الهى پاك باشد، يعنى در تمام برنامه‌ها تنها به پروردگار و رضاى او انديشيدن. در شان نزول آيه فوق از پيامبر (ص) چنين نقل شده است كه شخصى خدمتش آمد عرض كرد: يا رسول اللَّه! من در راه خدا انفاق مى‌كنم و صله رحم بجا مى‌آورم، و اين اعمال را فقط به خاطر اللَّه انجام مى‌دهم، اما هنگامى كه مردم از اين اعمال من سخن مى‌گويند و ستايش مى‌كنند مسرور و خوشحال مى‌شوم، اين اعمال من چگونه است؟ پيامبر (ص) سكوت فرمود و سخنى نگفت، تا اينكه آيه فوق نازل شد و به اين سؤال پاسخ داد. بدون شك منظور از اين روايت آن حالت سرور غير اختيارى نيست، بلكه حالتى است كه انگيزه عمل انسان گردد و يا حكايت از عدم خلوص نيت كند.