اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 661
ادات تخيير
ادات تخيير
(ادات بيانگر
تخيير بين چند چيز با امتناع جمع بين آنها)
«تخيير» يعنى مخيّر ساختن و آزاد گذاشتن شنونده
در پذيرش يکى از دو طرف موضوعى که جمع هر دو غيرممکن است (در مقابل اباحه که جمع بين
دو طرف يا همه طرفها امکان پذير است) .
بعضى از ادوات تخيير در قرآن عبارتند از:
1. أو: از مشهورترين ادات به کار رفته در اين
معنا است؛ مثل آيه:((إِنَّمَا جَزَاء الَّذِينَ
يُحَارِبُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الأَرْضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُواْ
أَوْ يُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ يُنفَوْاْ
مِنَ الأَرْضِ...) ؛ )سزاى كسانى كه با [دوستداران] خدا و پيامبر او مىجنگند
و در زمين به فساد مىكوشند جز اين نيست كه كشته شوند يا بر دار آويخته گردند يا دست
و پايشان در خلاف جهتيكديگر بريده شود يا از آن سرزمين تبعيد گردند (مائده//
33) که جمع بين اين امور بر امام جايز نيست و يکي از آنها را اختيار ميکند.
2. إمّا:(... قُلْنَا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِمَّا أَن تُعَذِّبَ وَإِمَّا أَن تَتَّخِذَ
فِيهِمْ حُسْنًا) ؛ گفتيم: اى ذوالقرنين [اختيار با توست] يا عذاب مىكنى يا
در ميانشان [روش] نيكويى پيش مىگيرى (کهف// 86) .
[1]زركشي ، محمد
بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد4;صفحه 245و209
[2]سيوطي ، عبد
الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد2;صفحه 208و197
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 661