اختلاف قرائات در نزول

اختلاف قرائات در نزول

(اختلاف در قرائات ناشي از اختلاف در دفعات نزول)

صاحب تفسير المبانى لنظم المعاني مى‌گويد: وجه سوم از قرائت‌ها, آن است كه بر حسب اختلاف نزول تغيير مى‌كرد؛ زيرا رسول خدا (ص) قرآن كريم را در هر ماه رمضان به جبرئيل عرضه و با او مقابله مى‌کرد. اين كار زماني صورت مى‌گرفت كه آن حضرت به مدينه مهاجرت كرد. اصحاب از آن حضرت وجوه قرائت‌ها را در هر عرضه و مقابله فرا مى‌گرفتند. برخي از اين اصحاب آن‌گونه كه مى‌خواستند، قرآن را قرائت مى‌كردند، تا آن كه خداوند آنان را مشمول لطف خويش قرار داد و بر قرائت‌هاى اعلام شده در آخرين عرضه يا در عرضه و مقابله سوم و چهارم متحد و مجتمع ساخت؛ تا آن‌جا كه از آن پس جز در حروف و وجوه معدود يا الفاظ و عبارات نزديك به هم، اختلاف چندانى باقى نماند.

اصحاب رسول خدا (ص) هنگام نوشتن مصاحف به اختلاف‌هاي مربوط به حروف هجاء که مردم نيز حول آن متحد شده بودند توجه و آن‌ها را در مصحف‌ها ضبط کردند تا از بين نرود؛ از اين‌رو، اختلاف مصحف‌هاى اهل شام، عراق و حجاز در حروف و وجوه معدودى بر جاي ماند.

اين وجه، را عده‌اي از محققان نقد کرده و مردود دانسته‌اند و رواياتي از اهل بيت (ع) هم به اين نکته تصريح مي‌کند که قرآن با يک حرف و قرائت نازل شده و اختلاف‌ها بعداً پديد آمد.

زراره از امام باقر (ع) چنين نقل مي‌کند: «إنّ القرآن واحدٌ نزل من عند واحدٍ و لکن الإختلاف يجيئ من قِبَل الرواة؛ قرآن، واحد است و از جانب (خداي) واحد نازل شده است و اما اختلاف، از ناحيه راويان پيدا مي‌شود».

همچنين، فضيل بن يسار به امام صادق عرض مي‌کند که مردم مي‌گويند قرآن بر هفت حرف نازل شده است. آن حضرت در پاسخ مي‌فرمايد: «کذبوا أعداءالله و لکنّه نزل علي حرفٍ واحدٍ من عند الواحد؛ دروغ مي‌گويند دشمنان خدا، بلکه قرآن بر حرف واحد و از نزد (خداي) واحد نازل شده است».