ابداع (ادبيات)

ابداع (ادبيات)

(کلامى از قرآن با اسلوب‌هاى فراوان بديعى)

ابداع يکى از اسلوب‌هاى بلاغى و بديعى قرآن و عبارت است از کلامى که متضمن اسلوب‌هاى بديع فراوان باشد؛ مانند:((وَقِيلَ يَا أَرْضُ ابْلَعِى مَاءكِ وَيَا سَمَاء أَقْلِعِى وَغِيضَ الْمَاء وَقُضِيَ الأَمْرُ وَاسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ وَقِيلَ بُعْداً لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ) ؛ )و گفته شد‌اى زمين آب خود را فرو بر و‌اى آسمان [از باران] خوددارى كن و آب فرو كاست و فرمان گزارده شده و [كشتى] بر جودى قرار گرفت و گفته شد مرگ بر قوم ستمكار (هود// 44) .

ابن ابى‌الاصبع مى‌گويد: در اين آيه، بيست نوع اسلوب بديعي به کار رفته که هفده مورد آن لفظى و عبارتند از:

1. مناسبت کامل در ابلعى و أقلعى و استعاره در اين دو؛ 2. طباق بين ارض و سماء؛ 3. مجاز در يا سماء که در اصل يا مطرالسماء بود؛ 4. اشاره در و غيض الماء؛ 5. ارداف در و استوت؛ 6. تمثيل در وقضى الامر؛ 7. تعليل؛ 8. صحت تقسيم؛ 9. احتراس در دعا؛ 10. حسن نسق؛ 11. ائتلاف لفظ با معنا؛ 12. ايجاز؛ 13. تسهيم؛ 14. تهذيب؛ 15. تمکين؛ 16. انسجام؛ 17. حسن بيان. سيوطى، اعتراض را هم اضافه مى‌کند. توضيح هر يک از اين اسلوب‌هاى بديعى در جاى خود آمده است.