اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 53
آيات تشريع
آيات الاحكام
(آيات تشريع)
(آيات دربردارنده حکم فقهى)
به آياتى از قرآن کريم که در آنها، حکم
فقهى تشريع و بيان شده باشد آياتالاحکام مىگويند.
معروف است که آياتالاحکام از پانصد آيه
بيشتر نيست؛ ولى به اعتقاد برخى از دانشمندان، هيچ حکم شرعى وجود ندارد، مگر اين که
اصل آن در قرآن هست و سنت گرامى پيامبر (ص) آن را تبيين و تشريح کرده است.
قرطبى معتقد است که يکى از وجوه اعجاز
قرآن، علم حلال و حرام آن است.
قرآن کريم که در اصطلاح فقه و اصول به
آن کتاب گويند، يکى از منابع فقه و اجتهاد مىباشد.
دانشمندان اسلامى در زمينه فقه قرآن يا
احکامالقرآن، تأليفات فراوانى داشتهاند که قديمترين آنها، آياتالاحکام محمد بن
سائب کلبى، و از معروفترين آنها فقهالقرآن قطب راوندي، کنزالعرفان فى فقهالقرآن
فاضل مقداد سيورى، زبدةالبيان مقدس اردبيلى، احکام القرآن ابن حزم اندلسي، احکام القرآن
ابويعلي کبير، احکام القرآن کياهرّاسي و احکام القرآن ابن العربي اشبيلي است.
در زمينه کتابشناسى احکام قرآن، در دانشنامه
قرآن و قرآنپژوهان از صفحه 1795 تا 1801 تعداد 108 کتاب معرفى شده است.
اينک نمونههايى از آياتالاحکام را برمىشماريم:
1. آيه وضو و تيمم:((يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا قُمْتُمْ
إِلَى الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُواْ
بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ)…) ؛ اى كسانى كه ايمان آوردهايد چون به [عزم]
نماز برخيزيد صورت و دستهايتان را تا آرنج بشوييد و سر و پاهاى خودتان را تا برآمدگى
پيشين [هر دو پا] مسح كنيد. (مائده// 6) .
2. آيه حد سرقت:((وَالسَّارِقُ
وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُواْ أَيْدِيَهُمَا جَزَاء بِمَا كَسَبَا نَكَالاً مِّنَ اللّهِ
وَاللّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ) ؛ )و مرد و زن دزد را به سزاى آنچه كردهاند دستشان
را به عنوان كيفرى از جانب خدا ببريد و خداوند توانا و حكيم است. (مائده//
38) .
افزون بر اين، به آيات انفال (انفال: 1) ، حجاب (نور: 31) ، حد زنا (نور:
2) ، قذف (نور: 4) ، خمس و غنيمت (انفال: 41) ، دَين (بقره: 282) ، ربا (بقره:
278) ، صوم (بقره: 183) ، زکات (توبه: 60) ، سجده (مريم: 58) ، طلاق (بقره: 229) ،
ظهار (مجادله: 2) ، عِدّه وفات (بقره: 234) ، لعان (نور: 6) و وصيت (بقره: 180؛ مائده:
106) نيز ميتوان اشاره کرد.
[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد2;صفحه 3
[2]قرطبي ، محمد بن احمد ، 578 - 671ق.;الجامع
لاحكام القرآن;جلد1;صفحه 75
[3]خرمشاهي ، بهاء الدين ، 1324 -;دانش نامه
قرآن وقرآن پژوهى;جلد1;صفحه (59-60)
[11]همان;جلد2;صفحه (1795-1801)
[4]ابو زهره ، محمد ،1898-1974م.;معجزه بزرگ
,پژوهشى درعلوم قرآن;صفحه (516-524)
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 53