ابتدائيت خط

ابتدائيت خط

(ابتدايى بودن خط عربى، عامل اختلاف قرائت‌ها)

يکى از عواملى که در بروز اختلاف قرائت‌ها مؤثر بوده، ابتدايى بودن خط عربى است.

خط نزد عربِ آن روز در مراحل ابتدايى خود بود؛ از اين رو، اصول استوارى نداشت و مردم عرب، فنون خط و رسم و روش نوشتن صحيح را نمى‌دانستند؛ مثلاً بسيارى از کلمات را به قياس تلفظ مى‌نوشتند و هنوز آثارى از آن در رسم‌الخط کنونى باقى است. يا کلمه را به شکلى مى‌نوشتند که به چند وجه قابل خواندن بود؛ مثلاً «ن» آخر را به شکل «ر»، «و» را به شکل «ي»، «م» آخر را به شکل «و»، «د» را به صورت «ک» کوفي، و «ع» وسط را به شکل «‌ه» مى‌نوشتند.

گاهى هم حرف يک کلمه را جدا از آن کلمه مى‌نگاشتند؛ مثلاً «ي» را از کلمه جدا مى‌کردند؛ مانند: «يستحى‌ى» و «نحى‌ى»؛ يا «ي» را حذف مى‌کردند؛ چنان‌که «ايلافهم» به شکل «الافهم» نوشته مى‌شد که براى قاريان ايجاد اشکال مى‌کرد؛ لذا برخى مانند ابوجعفر يزيد بن قعقاع مخزومى مدنى (م 130 ق) از قرّاء عشره آن را همان طور که نوشته شده بود بدون «ي» مى‌خواندند.

گاهى «تنوين» را در کلمه به شکل «نون» مى‌نوشتند؛ مثلاً((لَنَسْفَعًا بِالنَّاصِيَةِ))(علق// 15) به صورت «لنسفعن… » نوشته مى‌شد. گاهى «و» و «ي» بدون هيچ علت معقولى حذف مى‌شد که يکى از مهم‌ترين عوامل ابهام و اشکال در قرائت بلکه در تفسير به شمار مى‌آيد.