اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 4795
وقف
وقف
(توقف بر يک کلمه و جدا ساختن آن از کلمه
بعد)
«وقف» به معناى توقف و درنگ است و در اصطلاح تجويد، جدا ساختن يک کلمه
از کلمه بعد را وقف مىگويند. در مقابل وقف «وصل»، و بين وقف و وصل «سکته» است. «وصل»
آن است که هنگام قرائت، بدون مکث و درنگ، کلمه به کلمات بعدى متصل شود. گاهي از وصل،
به «اِدراج» تعبير ميشود.
هنگام وقف، صدا و نَفَس هر دو قطع مىشوند و نَفَس، تازه مىشود؛ همين
فايده وقف است. چون خواندن يک سوره يا آيه به يک نَفَس دشوار است، براى تازهکردن نَفَس،
وقف مىتواند مفيد باشد. در وصل، هيچيک از اين دو عمل انجام نمىگيرد؛ ولى در سکته،
صدا قطع مىشود و بدون اينکه نَفَس، تازه شود، قرائت قرآن پس از مکثى کوتاه ادامه
مىيابد. بنابراين، سکته همان حالتى است که امروز آنرا مکث کوتاه ناميدهاند و علامت
آن ويرگول (، ) است.
وقف به اعتبارات گوناگون داراى اقسامى است که عبارتند از: وقف اختياري؛
وقف اضطرارى؛ وقف اختباري؛ وقف انتظاري؛ وقف ابدال؛ وقف تام؛ وقف شبه تام؛ وقف اتم؛
وقف اثبات؛ وقف حسن؛ وقف احسن؛ وقف کافي؛ وقف اکفي؛ وقف غفران؛ وقف معانقه؛ وقف اشمام؛
وقف ادغام؛ وقف اسکان؛ وقف روم؛ …. در مقام حصر انواع وقف، تقسيمات متعددى طرح شده
است:
تقسيم دوگانه: ابن جَزَرى در يک تقسيم کلي، وقف را بر دو قسم دانسته است:
اختيارى و اضطراري. ملاک اين تقسيم، اضطرار قارى (مثل قطع نَفَس) و عدم اضطرار وى براى
وقف بر يک موضع است. اقسام سه، چهار، پنج و هشتگانهاى که در ادامه آمده، همگى از اقسام
وقف اختيارى است، و ملاک آنها ارتباط يا عدم ارتباط لفظى و معنايى ميان دو بخش کلام
است.
تقسيم سه گانه: ابن انبارى وقف را بر سه وجه دانسته است: تام، حَسَن و
قبيح.
تقسيم چهار گانه: عدهاى وقف را بر چهار قسم دانستهاند: تام، کافي، حَسَن
و قبيح.
تقسيم پنج گانه: سجاوندى براى وقف پنج مرتبه قائل شده است: لازم، مطلق،
جائز، مجوَّز و مرخَّص.
تقسيم هشتگانه: برخى هشت صورت براى وقف ترسيم کردهاند: تام، شبه تام،
ناقص، شبه ناقص، حَسَن، شبه حَسَن، قبيح و شبه قبيح.
تقسيم به اعتبار کيفيت وقف: وقف سکون، وقف رَوم، وقف اِشمام، وقف اِبدال،
وقف نقل، وقف ادغام، وقف حذف، وقف اثبات، وقف الحاق.
نيز ر.ک: وقف اختياري، وقف اضطراري.
[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه (342-363)
[2]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه (305-176)و(282-299)
[3]بيگلري ، حسن;سرالبيان فى علوم القرآن;صفحه
(234-249)و226و206
[4]خرمشاهي ، بهاء الدين ، 1324 -;دانش نامه
قرآن وقرآن پژوهى;جلد2;صفحه (2318-2320)
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 4795