نص

نص

(کلام آشکار در معناى واحد، بدون احتمال خلاف و تأويل)

الفاظ قرآن کريم به لحاظ صراحت محتوا و عدم آن يا «نص» است يا «ظاهر».

«نص» در لغت به معناى آشکار، آشکارشدن و آشکارکردن، و در اصطلاح، کلامى صريح و آشکار است که احتمال خلاف و تأويل در آن نباشد و جز يک معنا از آن بر نيايد؛ به طورى که غير آن معنا در کلام احتمال داده نمى‌شود.

اگر کلام داراى يکى از دو يا چند معنا است که بر ديگر معانى ترجيح دارد، احتمال راجح را «ظاهر» گويند. بنابراين نص قرآني، آيه‌اى است که نسبت به معناى مقصود، صريح‌الدلاله باشد؛ مانند آن که ميان دو امر متشابه، معين کند کدام خوب و کدام بد است؛ مانند:((... وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا...))(بقره//275) .

متکلمان گفته‌اند وجود نص در قرآن و سنّت، بسيار کم است؛ ولى امام‌الحرمين مى‌گويد: غرض از نص، معناى قطعى مستقل است که هيچ‌گونه جهات احتمال و تأويل در آن راه نيابد، و اين گرچه در صورت رجوع به معناى لغوي، کم حاصل مى‌شود، اما با قرائن حاليه و مقاليه زياد خواهد بود.

سيوطى براى نص، به آيه 196 بقره مثال مى‌زند:((... فَصِيَامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِى الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ...))که از اين آيه به جز اتمام ده روز روزه، معناى ديگرى فهميده نمى‌شود.

به گفته فخر رازى و طيبي، نص و ظاهر از اقسام محکم هستند.

نيز ر.ک: ظاهر.