نسخ قرآن به قياس

نسخ قرآن به قياس

(نسخ حکم قرآنى با قياس فقهى (تمثيل منطقى))

«قياس» در لغت به معناى اندازه‌گيرى و برابرکردن است؛ چنان‌که در جمله «قست الأرض بالقصبة» به معناى اندازه‌گيري، و در جمله «فلان لايقاس بفلان» به معناى مساوات و برابرکردن است.

و در اصطلاح فقها عبارت است از سرايت دادن حکمى ثابت در شىء، توسط مجتهد، به شيئى ديگر، به سبب علت وجود آن حکم در هر دو شىء. شيئى که حکم در آن ثابت است «اصل» و شيئى که حکم مذکور به آن سرايت داده مى‌شود «فرع»، و علت موجود در هر دو «وصف جامع» ناميده مي‌شود.

شيعه اماميه فقط قياس منصوص‌العلّه را حجّت مى‌داند و حجيت بقيه اقسام قياس را منکر است. مذاهب چهارگانه اهل‌سنّت قياس را حجّت مى‌دانند. علت آن که در روايات شيعه به شدّت از پيروى قياس نهى شده، آن است که عقل بشر در بسيارى از موارد، راهى به استنباط علل احکام ندارد و نمى‌تواند قياس صحيح را از فاسد تشخيص دهد؛ لذا شارع اسلام، استدلال به قياس را بر مجتهد به طور کلى تحريم کرده است تا در فتاواى خود دچار لغزش نشود.

درباره نسخ قرآن، تنها خود قرآن يا سنّت متواتر مى‌تواند ناسخ باشد و لاغير؛ ولى اکثر اهل‌سنّت معتقدند اگر قياس قطعى باشد، مى‌تواند ناسخ قرآن شود.