ناسخ و منسوخ

ناسخ و منسوخ

(شناخت آيات ناسخ و منسوخ؛ يکى از مباحث مهم علوم قرآنى)

يکى از مباحث مهم در شناخت دلالت الفاظ قرآن، مسئله آيات ناسخ و منسوخ است که از مقدمات اوليه شناختِ تشريعِ ثابت و مستمر اسلامى مي‌باشد؛ زيرا مادامى که ناسخ از منسوخ شناخته نشود و احکام ثابت از احکام موقت تشخيص داده نشود، استنباط احکام شرعى ممکن نخواهد بود.

از صدر اسلام تاکنون شناخت ناسخ و منسوخ براى مسلمانان اهميت خاصى داشته است؛ تا آن‌جا که تفسير قرآن را براى کسى که آن را نداند، جايز ندانسته‌اند و اغلب مفسران مقيد بوده‌اند که ضمن بيان لغت، اِعراب، شأن نزول آيات و… آيات ناسخ و منسوخ را به تفصيل بيان کنند.

برخى گفته‌اند سوره‌هاى قرآن از جهت داشتن آيات ناسخ يا منسوخ به چهار دسته تقسيم مى‌شوند:

1. 43 سوره نه ناسخ دارد نه منسوخ؛

2. شش سوره ناسخ دارد؛ ولى منسوخ ندارد؛

3. چهل سوره منسوخ دارد؛ ولى ناسخ ندارد؛

4. 45 سوره هم ناسخ دارد و هم منسوخ.

کسانى که در زمينه علوم قرآن تأليفاتى دارند، بخش مستقلى از کتاب خود را به اين بحث اختصاص داده‌اند. کتاب‌هاى متعددى نيز به‌طور مستقل در اين باره نوشته شده است. در کتاب علوم قرآن و فهرست منابع (ص 369) حدود هفتاد کتاب در اين زمينه معرفى شده است.

نيز ر.ک: نسخ؛ ناسخ؛ منسوخ.