مكاتب تفسيري

مكاتب تفسيري

(شيوه‌هاى مختلف تفسير، يا مجموعه آراى تفسيرى مفسّرِ اثرگذار پس از خود)

در تأليفات و آثار علوم قرآنى از واژه‌هايى همچون: مکاتب تفسيري، روش‌هاى تفسيري، مناهج تفسير، مدارس تفسير، اتجاهات تفسير و الوان تفسير استفاده شده است. از آن‌جا که مرز ميان مفاهيم اين واژه‌ها به دليل قرابت معنايى، کاملاً مشخص نشده و هريک براى معناى اصطلاحيِ متمايز از ديگر واژه‌ها تعين پيدا نکرده است، مى‌توانند منشأ اجمال و اشتباه و مغالطه شوند؛ از اين رو، دقّت در مراد و مقصود استعمال‌کنندگان اين واژه‌ها در مقام مقايسه و تطبيق آرا و افکار، امرى لازم است.

برخى از نويسندگان با اعتراف به عدم استقرار معناى اصطلاحى ثابت و معيّن براى هر يک از اين واژگان، کوشيده‌اند با توجه به معناى لغوى کلمات و مفرداتِ استعمال شده در هر مورد، مناسب‌ترين معناى اصطلاحى اين عناوين را عرضه کنند.

مکاتب تفسيرى مى‌تواند در موارد ذيل استعمال شود:

1. نظريه‌هاى مختلفى که درباره چگونه تفسير قرآن ابراز شده و شيوع يافته است؛

2. روش‌هاى مختلف مفسّران در بيان معناى آيات قرآن؛

3. مجموعه آراى تفسيرى يک مفسر در معانى آيات قرآن که مورد پذيرش جمعى از مفسّرانِ پس از او قرار گرفته است.

عمده اختلاف روش‌هاى مفسّران، از اختلاف نظريه آنان در چگونگي تفسير قرآن نشأت مى‌گيرد؛ مثلاً روش کسى که معتقد است قرآن تنها با روايات معصومان (ع) قابل تفسير است، با کسى که مى‌گويد قرآن به چيزى جز خودش نياز ندارد و آيات قرآن تنها بايد با ديگر آيات تفسير شود، قهراً مختلف خواهد بود.