مفهوم حصر

مفهوم حصر

(دلالت التزامى جمله حصر بر نفى طبيعت حکم از غير محصور)

يکى از اقسام مفهوم مخالف «مفهوم حصر» بوده و به معناى دلالت التزامى جمله حصر بر نفى طبيعت حکم از غير محصور است؛ براى مثال، در «جاء القوم الاّ زيداً» طبيعت حکمِ آمدن از زيد نفى شده است.

اسباب و ادوات حصر مختلف است مانند: استثنا که با ادات إلّا و اِنّما و بَل صورت مي‌گيرد؛ مثل استثنا در:((لا اله إلا الله))(صافات// 35) و((إنّما الهکم الله واحد))(طه// 98) که مفهوم دو آيه اين است که خدايى غير از الله نيست.

و مانند: هيئت‌هاى دلالت کننده بر حصر که در علم بلاغت از آنها به تفصيل بحث شده است، از آن جمله، مقدّم شدن مفعول، مانند:((إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ))(فاتحه// 5) که «إيّاک» مفعول و بر ديگر ارکان جمله فعليه مقدم شده است. مفهوم آيه اين است که غير از تو را نمى‌پرستيم و از غير تو کمک نمى‌خواهيم.

و مقدم شدن مسندٌ اليه معرَّف به لام جنس، مثل: «العالم محمد».

نيز ر.ک: مفهوم مخالف.