اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 4516
مفسّران قرن اول
مفسّران قرن اول
(صاحبان آراى تفسيرى در قرن اول هجرى
قمرى)
در منابع علوم قرآنى هنگام سخن از مفسّران،
دستهبندىهاى متفاوتى ارائه ميشود که علت اين تفاوتها لحاظهاى مختلف است. قرنى
که مفسّر در آن مىزيسته، مذهب و فرقهاى که به آن گرايش داشته است، گرايش تفسيرى مفسّر
(اجتماعي، اخلاق، ادبى و…) و ديگر عوامل مىتواند سبب دستهبندىهاى متفاوتى
شود. دستهبندى رايج در متون کهن علوم قرآنى را مىتوان مبتنى بر ملاک دوگانه دانست.
در طبقات اول تا سوم (و بلکه احياناً تا طبقه چهارم) محور و ملاک تعيين جايگاه و طبقه
مفسّر، پيامبر (ص) (و امامان معصوم (ع) نزد شيعه) بود. به اين ترتيب، پس از شخص پيامبر
(ص) (و امامان معصوم (ع)) اصحاب ايشان و تابعان و تابعان تابعان به نوبت قرار مىگرفتند؛
اما براى تعيين طبقات بعدى، کسانى در کنار هم قرار مىگرفتند که در يک فاصله زمانى
مشخص قرار داشتند و احياناً به دليل ويژگى خاصى، از طبقه بعدى متمايز مىشدند.
اما تقسيمبندى مفسران براساس قرنى که در آن مىزيستند، ملاک واحدى است
که حاصل آن، نمودارى متفاوت از ملاک پيشگفته خواهد بود. در اين تقسيمبندي، اگر فردى
از تابعان در قرن اول مىزيسته است، به طبقه صحابه ملحق مىشود (مثل سعيد بن جبير که
متوفاى 64 هجرى است)؛ به عبارت ديگر، مفسّران قرن اول هجرى متشکل از مفسّران صحابه
پيامبر (ص) و تابعان صحابه، متعلق به اين قرن هستند.
علاوه بر پيامبر اکرم (ص) و امام على (ع) مىتوان از عبدالله بن مسعود
(م 32 ق)، ابيّ بن کعب (م حدود19- 36 ق)، عبدالله بن عباس (م 68 ق)، جابر بن عبدالله
انصارى (م 74ق)، رفيع بن مهران رياحى (م حدود90 - 93ق)، جابر بن زيد (م 93 ق) و سعيد
بن جبير (م حدود 94 - 95 ق) نام برد.
[1]جلاليان،حبيب الله;تاريخ تفسيرقرآن كريم;صفحه
(56-58)
[2]جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد3;صفحه
481
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 4516