مفسّران صحابه

مفسّران صحابه

(صحابه داراى آراى تفسيرى)

«مفسّران صحابه» به کسانى مي‌گويند که باواسطه يا بى‌واسطه از رسول خدا (ص) مطلب مى‌شنيدند و در ضمن، مشاهدات خود از اسباب نزول و هم‌چنين نظر خود درباره تفسير قرآن را براى ديگران نقل مى‌کردند. مشهورترين آن‌ها عبارتند از: خلفاى اربعه؛ ابن‌مسعود؛ ابن‌عباس؛ اُبيّ بن کعب؛ زيد بن ثابت؛ ابوموسى اشعرى؛ عبدالله بن زبير.

البته افراد ديگرى نيز در زمينه تفسير سخن گفته‌اند که شهرت آنان و همچنين رواياتى که از آنان در اين باره نقل شده، از ده نفر فوق کمتر است؛ مانند: انس بن مالک، ابوهريره، عبدالله بن عمر، جابر بن عبدالله و عايشه.

بديهى است که صحابه از نظر فهم قرآن و تعداد روايات منقول، برابر نيستند. ذهبى در اين باره مى‌گويد: روايات تفسيرى على بن ابى‌طالب (ع) از خلفاى اربعه بيشتر است. و همچنين روايات تفسيرى ابن‌عباس، ابن‌مسعود و اُبيّ بن کعب به دليل نياز مردم، توانايى آنان و خصوصيات ديگر، فراوان است.

سپس ذهبى خصوصيات ويژه امام على (ع) و اين چهار صحابى بزرگ را در موارد ذيل مى‌داند:

1. وسعت آگاهى در لغت عرب؛

2. احاطه بر اساليب زبان عرب؛

3. بهره‌مندى از اجتهاد شخصي؛

4. همدمى و هم‌کلامى فراوان با رسول اکرم (ص) ؛

5. آشنايى با حوادث هنگام نزول آيات.

البته مؤلف کتاب، ابن‌عباس را از برخى ويژگى‌ها استثنا مى‌کند؛ زيرا ايشان در زمان رسول خدا (ص) جوان بود.

ذهبى در بررسى شرح‌حال مفسّران صحابه به چهار نفر پرداخته و از بيان شأن تفسيرى ابوبکر، عمر، عثمان، زيد بن ثابت، ابوموسى اشعرى و ابن‌زبير اجتناب کرده است. شايان ذکر است که برخى از علما در پى تعريفى خاص از صحابه هستند و مى‌گويند صحابى کسى است که با پيامبر (ص) در يک زمان و مکان زندگى کرده، با تعليمات او نيز هماهنگ بوده، از بوته آزمايش موفق به در آمده و تا هنگام مرگ بر عقيده خود استوار مانده باشد؛ مانند: سلمان و اباذر. بنابراين تعريف، اسامى مفسّران صحابه تغيير خواهد کرد (به کتاب تفسير و مفسران استاد معرفت مراجعه شود) .

نيز ر.ک: تفسير صحابه.