آيه فديه

آيه فديه

(آيه 184 بقره، در باره کفاره روزه افراد ناتوان)

به آيه 184 سوره بقره، «آيه فديه» مى‌گويند:((أَيَّاماً مَعْدُوداتٍ فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَرِيضاً أَوْ عَلى‌ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَ عَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعامُ مِسْكِينٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ وَ أَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ) ؛ «چند روز معدودى را (بايد روزه بداريد) و كسانى كه از شما بيمار يا مسافر باشند روزهاى ديگرى را (بجاى آن روزه بگيرند) و بر كسانى كه قدرت انجام آن را ندارند (همچون بيماران مزمن و پير مردان و پيره زنان) لازم است كفاره بدهند، مسكينى را اطعام كنند، و كسى كه كار خير را پذيرا شود براى او بهتر است، و روزه داشتن براى شما بهتر است اگر بدانيد». )

بر اساس اين آيه كسانى كه بيمار يا مسافر باشند و روزه گرفتن براى آنها مشقت داشته باشد از گرفتن روزه هنگام مسافرت و بيماري معاف شده و بايد روزهاى ديگرى را بجاى آن روزه بگيرند، ولي كسانى كه با نهايت زحمت بايد روزه بگيرند (مانند پير مردان‌

و پير زنان و بيماران مزمن كه بهبودى براى آنها نيست) لازم نيست مطلقا روزه بگيرند، بلكه بايد بجاى آن كفاره (فديه) بدهند، و حداقل ميزان اين کفاره، اطعام يک نفر مسکين است.

بعضى اين جمله را دليل بر آن دانسته‌اند كه روزه در آغاز تشريع، واجب تخييرى بوده و مسلمانان مى‌توانستند روزه بگيرند يا بجاى آن فديه بدهند تا تدريجا به روزه گرفتن عادت كنند و بعد اين حكم نسخ‌ شده و صورت وجوب عينى پيدا كرده است. ولى ظاهر اين است كه اين جمله تاكيد ديگرى بر فلسفه روزه است، و اينكه اين عبادت- همانند سائر عبادات- چيزى بر جاه و جلال خدا نمى‌افزايد بلكه تمام سود و فائده آن عائد عبادت كنندگان مى‌شود. شاهد اين سخن تعبيرهاى مشابه آن است كه در آيات ديگر قرآن به چشم مى‌خورد، مانند: (ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ)(كه بعد از حكم وجوب نماز جمعه ذكر شده است (سوره جمعه آيه 9) . )

و در آيه سوره عنكبوت مى‌خوانيم:((وَ إِبْراهِيمَ إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ) ؛ )«او به بت پرستان گفت: خدا را پرستش كنيد و از او بپرهيزيد، اين براى شما بهتر است اگر بدانيد». به اين ترتيب، جمله «أَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ» خطاب به همه روزه‌داران است نه گروه خاصى از آنها.