responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 4357

مشاكلت

مشاكلت

(ذکر شيء به لفظ غير مقرّر آن، به سبب مجاورت و به قصد يکنواخت‌گويى)

«مشاکله» (هم‌شگل‌گويى) از صنايع بديعى و ادبى به کار رفته در قرآن است. اين صنعت در همه زبان‌هاى طبيعى بشرى کاربرد دارد؛ به‌طور مثال اگر کسى از شما بپرسد «کجاى شما درد مى‌کند؟ » و شما در پاسخ او بگوييد «من فقط جيبم و کيفم درد مى‌کند» مرادتان اين است که مشکل يا بيمارى جسمى نداريد؛ ولى مشکل و ضعف مالى داريد. به‌کار بردن درد طبق کاربرد اوليه آن درباره جيب و کيف، يکنواخت‌گويى يا مشاکله است. برخى از صاحبنظران، مشاکله را چنين تعريف کرده‌اند: ذکر شىء به لفظى غير از لفظ مقرّر براى آن، به سبب مجاورت آن لفظ.

کند‌گر بر تو ظلم از کين بد انديش { تو هم آن ظلم کن بر وى مينديش

ظلم در مصرع دوم به معناى جزا و پاداش عمل بد است که به مناسبت مجاورت با ظلم اول، به اين لفظ تعبير شده است.

مثال‌هاى مشاکله در قرآن:

1.((تَعْلَمُ مَا فِى نَفْسِى وَلاَ أَعْلَمُ مَا فِى نَفْسِكَ))(مائده// 116) .

در اين آيه، حضرت عيسى (ع) به خداوند مى‌گويد تو مى‌دانى در نفس من چيست؛ ولى من نمى‌دانم در نفس تو چيست. خداوند داراى نفس، دل، ذهن، ضمير و مانند آن‌ها نيست؛ ولى چون ابتدا از آن سخن گفته شده، در ادامه هم از آن سخن گفته است.

اين شيوه و صنعت که از محسّنات معنويه است و در قرآن فراوان يافت مى‌شود - از جمله درباره استهزا، مکر، نسيان و خدعه که به خدا نسبت داده مى‌شود - همه از باب مشاکله است.

2.((إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِؤُونَ)اللّهُ يَسْتَهْزِىءُ بِهِمْ)((بقره// 14 - 15) . )

3.((نَسُواْ اللّهَ فَنَسِيَهُمْ))(توبه// 67) .

4.((وَمَكَرُواْ وَمَكَرَ اللّهُ))(آل‌عمران// 54) .

5.((فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُواْ عَلَيْهِ))(بقره// 194) .

6.((وَجَزَاء سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا))(شوري// 40) .


[1]خرمشاهي ، بهاء الدين ، 1324 -;دانش نامه قرآن وقرآن پژوهى;جلد2;صفحه 2061
[2]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 322
[3]خرمشاهي ، بهاء الدين ، 1324 -;دانش نامه قرآن وقرآن پژوهى;جلد2;صفحه 2061
[4]بستاني ، بطرس ، 1898 - 1969;محيط المحيط قاموس مطول للغة العربية;صفحه 478
[5]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد3;صفحه 378
[6]حسيني ، جعفر ،1323-;اساليب البيان فى القرآن;صفحه 448
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 4357
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست