مجمل

مجمل

(لفظ فاقد معناى آشکار بالفعل، و مردّد ميان چند احتمال)

«مجمل» لفظى است که دلالتش بر معنا يا حکم شرعى، واضح نباشد و مراد متکلم به دست نيايد؛ به عبارت ديگر، مجمل لفظى است که ظهور بالفعل ندارد؛ هر چند مجمل بودن آن، به سبب يکى از اسباب اجمال باشد.

همه دانشمندان اسلامى جز داوود ظاهرى وقوع مجمل در قرآن را پذيرفته‌اند. مثال مجمل در قرآن: (وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلاَثَةَ قُرُوَءٍ)((بقره// 228) . در اين آيه، کلمه «قرء» در دو معناى «حيض» و «طهر» مشترک است؛ بنابراين، معلوم نيست مراد خداوند از آيه مزبور، تربّص (منتظر ماندن) تا خاتمه سه طهر است يا تربص تا خاتمه سه حيض. )

درباره امکان بقاى مجمل به حال خود، اقوالى است که اصحّ اقوال آن است که اجمال رفع مى‌شود؛ به‌ويژه در امورى که بايد به آن‌ها عمل بشود و خداوند بندگان را به آن‌ها امر کرده باشد. لفظ مجمل را با توجه با آشکار شدن معناى آن توسط مبيِّن (اعم از متصل يا منفصل) ، «مبيَّن به غير» مي‌گويند.

مجمل سه گونه است:

1. مجمل بالذات؛ مانند حروف مقطعه قرآن؛

2. مشترک لفظى که قرينه‌اى بر تعيين يکى از معانى نداشته باشد؛

3. مشترک معنوى.

نيز ر.ک: اسباب اجمال.