مجاز حذف

مجاز حذف

(جايگزينى مفهومى از متعلقات لفظ پس از حذف آن لفظ)

در مجاز حذف - که برخى آن را مجاز لغوى و بعضى آن را از شاخه‌هاى مجاز عقلى شمرده‌اند- از آوردن لفظ خوددارى مى‌شود و چيزى جايگزين مى‌شود که مفهومى از متعلقات آن لفظ است. مشهور علما مجاز حذف را جايز مى‌دانند؛ ولى منکران به دليل اين‌که مجاز، استعمال لفظ در غير موضوعٌ‌له است، آن را نپذيرفته‌اند؛ ولى اين استدلال در مجاز حذف پذيرفته نيست.

مجاز حذف سه قسم است:

1. مجاز حذف در حرف:((وَاخْتَارَ مُوسَى قَوْمَهُ))(اعراف// 155) . در اين آيه «من» حذف شده و در تقدير چنين بوده است: «وأختار موسى من قومه»؛

2. مجاز حذف در فعل:((وَقِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْاْ مَاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُواْ خَيْرًا ))(نحل// 30) ؛ يعنى «انزل خيراً»؛

3. مجاز حذف در اسم:((وَاسْأَلِ الْقَرْيَةَ الَّتِى كُنَّا فِيهَا))(يوسف// 82) که مقصود «اهل القرية» بوده است.