فواتح حروف مقطعي قرآن

حروف مقطعه قرآن

(فواتح حروف مقطعي قرآن)

(حروف واقع در آغاز بعضى از سوره‌هاى قرآن؛ فواتح سور)

چهارده حرف از حروف الفباى عربى که در آغاز 29 سوره آمده‌اند و به صورت جدا جدا تلفظ مى‌شوند «فواتح سور»، «حروف مقطعه» يا «حروف نورانى قرآن» ناميده مى‌شوند. مجموع اين حروف (با حذف موارد تکرار) 14 حرف است که در عبارت‌هاى مختلفى آنها را جمع کرده‌اند، مانند: «نص حکيم قاطع له سر»، «الم يسطع نور حق کره»، «طرق سمعک النصيحة»، «صن سرا يقطعک حمله»، «على صراط حق نمسکه».

حروف مقطعه ابتداى سوره‌ها حداقل يک و حداکثر پنج حرفى هستند:

يک حرفي: ص؛ ق؛ ن. دو حرفي: طه؛ طس؛ يس؛ حم. سه حرفي: الم؛ الر؛ طسم. چهار حرفي: المص؛ المر. پنج حرفي: کهيعص؛ حمعسق.

بصريين هيچ يک از حروف مقطعه فواتح سُوَر را آيه مستقل ندانسته‌اند، اما کوفيين برخى را آيه مستقل دانسته‌اند، که تعيين آنها، توقيفى است نه قياسي.

از مفسران قرآن در تفسير حروف مزبور بيش از 25 نظر نقل شده است. به پاره‌اى از اين ديدگاه‌ها اشاره مى‌شود:

1. اين حروف از متشابهات‌ هستند.

2. حروف مقطعه، حروف اسم اعظم الهى است.

3. اسامى سوره‌هايى هستند که با آن‌ها آغاز شده‌اند.

4. نام‌هاى پروردگارند.

5. سوگندهايى هستند به اسماى حسناى الهي.

6. نام‌هاى قرآن‌کريم‌ هستند.

7. نام‌هاى پيغمبر خدا هستند که خداوند ايشان را به آن نام‌ها خوانده است.

8. رمزهايى ميان خدا و پيامبر او است.

9. معناى خاصى ندارند و براى التفات دادن مشرکان به شنيدن آيات بعدى به کار رفته‌اند.

10. خداوند مى‌خواهد بفرمايد که قرآن از همين حروف ساخته شده است.

در اين‌باره ديدگاه‌هاى ديگرى نيز وجود دارد که در تفاسير قرآن، به‌ويژه تفسير مجمع‌البيان و التفسيرالکبير فخررازى و تفسير نمونه ذيل آيه اول سوره بقره آمده است. سوره‌هاى داراى حروف مقطعه همه مکّى‌اند؛ بجز سوره‌هاى بقره و آل‌عمران.