عناصر امثال قرآن

عناصر امثال قرآن

(فنون بلاغى به‌کار رفته در مَثَل‌هاى قرآنى)

مَثَل‌هاى قرآنى با معناى مصطلح و رايج مَثَل تفاوت دارد. مَثَل عبارت است از کلامى که در واقعه‌اي، به مناسبت با آن واقعه، گفته شده سپس در طول زمان در وقايع مشابه نيز بکار گرفته مي‌شود. به اين ترتيب، قوام مَثَل، رواج آن بر سر زبان‌ها و انتشار آن ميان اقوام است. در حالى که خداوند بخشى از مطالب قرآنى را همان زمان نزول و قبل از انتشار ميان مردم، مَثَل ناميده است. در حقيقت آنچه در قرآن مَثَل ناميده شده از سنخ تمثيل قياسى است که علماى بلاغت در علم بيان به آن پرداخته‌اند و قوام آن به تشبيه واستعاره و كناية و مجاز است، و صاحب تلخيص المفتاح آن را مجاز مركب ناميده و چنين تعريف کرده است: إنّه اللفظ المركب المستعمل فيما شُبّه بمعناه الاَصلى تشبيه التمثيل للمبالغة فى التشبيه. پس هر مَثَلى که در قرآن آمده از قبيل تمثيل است نه مَثَل مصطلح.

با توجه به آنچه گفته شد، عناصر اَمثال قرآن عبارتند از: تشبيه؛ استعاره؛ مجاز؛ کنايه.

امثال قرآن از نظر بحث بلاغى، شامل همه علم بيان مى‌شود؛ زيرا امثال قرآن گاهى به تشبيه (با همه اصناف و انواع گوناگون آن) مى‌ماند و گاهى مانند استعاره به‌کار گرفته مى‌شود و گاهى مجازگويى است.

نيز ر.ک: اَمثال قرآن.