طبقات مفسران اهل سنت

طبقات مفسران اهل سنت

(گروه‌هاي مختلف از مفسران تقريباً همزمان يا داراي شيوه مشترك در ديدگاه اهل سنت)

برخورد خاص اهل‌سنّت با اقوال صحابه و تابعان، به طبقات مفسران اهل‌سنّت سيمايى متفاوت با طبقات مفسران شيعه بخشيده است. اهل‌سنّت روايات صحابه و تابعان را در تفسير مانند روايات پيامبر (ص) حجت مى‌شمارند و در عين اين‌که- به قول صاحب الکلم الطيب- خودشان آن‌ها را تضعيف کرده، بسيار طعن زده و مذمت کرده‌اند، معتقدند صحابه هر چه مى‌گويند، از رسول خدا (ص) آموخته‌اند و بعيد است از خود چيزى بگويند.

ترتيب طبقات مفسران اهل‌سنّت:

طبقه اول: صحابه اهل تفسير که معروف‌ترين آن‌ها ابىّ بن کعب، عبدالله بن مسعود، جابر بن عبدالله، ابوسعيد خدري، عبدالله بن زبير و از همه معروف‌تر عبدالله بن عباس است.

طبقه دوم: تابعان يعنى شاگردان مفسران صحابه‌؛ مانند: مجاهد، سعيد بن جبير، عکرمه، ضحاک، حسن بصرى و….

طبقه سوم: شاگردان طبقه دوم؛ مانند: ربيع بن انس، عبدالرحمان بن زيد بن اسلم، ابوصالح کلبى و….

طبقه چهارم: نخستين مؤلفان تفسير؛ مانند: سفيان بن عيينه، وکيع بن جراح، شعبة بن حجاج و….

طبقه پنجم: کسانى که روايات را با حذف اسناد، در تأليفات خود درج کرده‌اند.

طبقه ششم: مفسرانى که با عنايت به تخصص خود مانند گرايش ادبي، علوم بلاغي، حديث، کلام و… به تفسير قرآن پرداخته‌اند. زجاج، زمخشري، فخر رازي، ثعلبي، قرطبى و… از آن جمله‌اند.

در تفسير مراغي (ج1، ص6 تا10) افراد مذکور در طبقه سوم (ربيع بن انس، عبدالرحمان بن زيد بن اسلم و ابوصالح کلبي) در طبقه دوم جاى داده شده و افراد طبقه چهارم در طبقه سوم ذکر شده‌اند و بر آن‌ها افراد ديگرى همچون يزيد بن هارون سُلّمي، عبدالرزاق (م 211ق) ، اسحاق بن راهويه (حافظ نيشابوري) ، روح بن عباده (م 205ق) ، عبدالله بن حميد جهنى و ابوبکر بن ابى‌شيبه (م335ق) را افزوده است.

طبقه چهارم به نظر ايشان متشکل از افرادى همچون على بن ابى‌طلحه (م343ق) ، ابن‌ابى‌حاتم عبدالرحمان بن محمد رازى (م327ق) ، ابن‌ماجه ابوعبدالله محمد قزوينى (م273ق) ، ابن‌مردويه ابوبکر احمد بن موسى اصفهانى (م410ق) ، ابن‌حبان بستى (م354ق) ، ابراهيم بن منذر (م336ق) و ابوجعفر محمد بن جرير طبرى (م310ق) است که ابن‌جرير طبرى مشهورترين آن‌ها است. پنجمين (آخرين) طبقه مذکور در کلام ايشان همان مفسرانى هستند که روايات را با حذف اسناد در تأليفات خود درج کرده‌اند، و از ميان آن‌ها افراد ذيل را برمى‌شمارد:

1. ابو‌اسحاق زجاج (م310ق) صاحب تفسير معانى القرآن؛

2. ابو على فارسى (م377ق) ؛

3. ابوبکر محمد بن حسن نقاش (م361ق) ؛

4. ابوجعفر نحاس (م338ق) ؛

5. مکى بن ابي‌طالب قيسى (م437ق) ؛

6. ابوالعباس احمد بن عمار مهدوى (م430ق) صاحب التفصيل الجامع لعلوم التنزيل.