آيات افك

آيات افك

(آيات مربوط به داستان افترا به يکى از همسران پيامبر (ص) ؛ آيات 11 تا 20 سوره نور)

افک در لغت به معناى شديدترين دروغ و افترا است. به آيات 11 - 20 سوره نور آيات افک مى‌گويند (برخي، تا آيه 26 اين سوره را از آيات افک دانسته‌اند) .

در بيان شأن نزول اين آيات گفته شده است: هرگاه رسول خدا (ص) مى‌خواست به سفر برود، ميان همسران خويش قرعه مى‌انداخت؛ قرعه به نام هرکس مى‌افتاد، او را همراه خود مى‌برد. در غزوه بنى‌مصطلق نيز چنين شد و قرعه به نام يکى از همسران پيامبر افتاد. هنگام بازگشت از اين غزوه، شبى ميانه راه، همسر پيامبر (ص) براى قضاى حاجت از لشکر مسلمانان جدا شد و سپس در پى گردنبند گسيخته‌اش رفت که به ناچار از لشکر دور ماند، تا اين که صفوان‌بن ‌معطل که مرد جوانى بود، سر رسيد و او را پشت شتر سوار کرد و خود پياده افسار شتر را مى‌کشيد تا به جمع مسلمانان پيوستند. در اين ميان، پاره‌اى از منافقان، فتنه‌انگيزى کرده، بر وى تهمت ناشايستى زدند که مايه دلتنگى پيامبر (ص) شد. سرانجام پس از مدتى با نزول آيات افک، همه شايعات پايان يافت و برائت همسر پيامبر (ص) و گناه دروغگويان ثابت گرديد و آنان به خوارى و خفت گرفتار شده، هشدار عذاب بزرگى را از خداوند دريافت کردند؛ بخشى از اين آيات چنين‌اند:

(إِنَّ الَّذِينَ جَاؤُوا بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِّنكُمْ لَا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَّكُم بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُم مَّا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ وَالَّذِى تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِيمٌ(لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنفُسِهِمْ خَيْرًا وَقَالُوا هَذَا إِفْكٌ مُّبِينٌ)لَوْلَا جَاؤُوا عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاء فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَدَاء فَأُوْلَئِكَ عِندَ اللَّهِ هُمُ الْكَاذِبُونَ) ؛ در حقيقت كسانى كه آن بهتان [داستان افك] را [در ميان] آوردند دسته‌اى از شما بودند آن [تهمت] را شرى براى خود تصور مكنيد بلكه براى شما در آن مصلحتى [بوده] است براى هر مردى از آنان [كه در اين كار دست داشته] همان گناهى است كه مرتكب شده است و آن كس از ايشان كه قسمت عمده آن را به گردن گرفته است عذابى سخت‌خواهد داشت! چرا هنگامى كه آن [بهتان] را شنيديد مردان و زنان مؤمن گمان نيك به خود نبردند و نگفتند اين بهتانى آشكار است؟ چرا چهار گواه بر [صحت] آن [بهتان] نياوردند پس چون گواهان [لازم] را نياورده‌اند اينانند كه نزد خدا دروغگويانند (نور// 11 ـ

13) .

در اين باره که کدام يک از همسران پيامبر (ص) مورد چنين اتهامى قرار گرفت، ميان علماى شيعه و اهل سنت اختلاف است؛ اهل‌سنت آن را درباره عايشه دانسته‌اند؛ ولى برخى از علماى شيعه آن را درباره ماريه قبطيه، مادر ابراهيم مى‌دانند. مأخذ دو ديدگاه، رواياتى است که به لحاظ متن و سند، خالى از اشکال نيستند.