اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2900
سوره دهر ( سوره جاثيه )
سوره جاثيه
(سوره دهر ( سوره جاثيه ))
(چهل و پنجمين سوره قرآن)
«جاثيه» به معناى به زانو افتاده است. اين مطلب که در قيامت، هر امتى
به زانو در مىآيند و براى رسيدگى به حسابشان حاضر مىشوند، در آيه 28 اين سوره ذکر
شده و بيانگر سلطه کامل خداوند در قيامت است؛ به همين مناسبت، اين سوره «جاثيه» ناميده
شده است.
غرض اين سوره دعوت عموم بشر به دين توحيد است، و با بيان مطالب توحيدى
و شريعت پيامبر (ص) شروع ميشود؛ و سپس با بيان تهديدآميز درباره مستکبران اعراضگر
و هواپرست و گمراه ادامه مىيابد و به پرهيز از عذابى كه در کمين آنها است، انذار
مىهد؛ و با بيان ثبت اعمال و بازبينى آن در قيامت و کيفرهاى اخروى پايان مىگيرد.
از اين روي، اين سوره، نخست با مساله توحيد آغاز مىشود، و سپس به تشريع
شريعت براى رسول خدا (ص) و اينكه بر آن جناب و بر عامه بشر لازم است از آن پيروى كنند،
اشاره نموده، مىفرمايد: چون در پيش روى خود روزى را دارند كه در آن روز بر طبق اعمال
صالحى كه انجام دادهاند از ايمان و پيروى شريعت، و بر طبق گناهانى كه كردهاند از
اعراض از دين و غيره محاسبه خواهند شد. آن گاه پيشامدهايى را كه هر يك از اين دو طايفه
در قيامت دارند ذكر مىكند.
البته در خلال اين بيانات انذار شديد و تهديد سختى به مستكبرين دارد كه
از آيات خدا اعراض مىكنند. و نيز به كسانى كه هواى نفس خود را معبود خود گرفتهاند
و خدا آنان را گمراه كرد در عين اينكه به گمراهى خود عالم بودند، هشدار مىدهد. و از
لطائفى كه در اين سوره آمده بيان معناى نوشتن نامه اعمال و استنساخ آن است.
ويژگيهاى سوره جاثيه:
1. داراى 37 آيه به عدد کوفى، 36 آيه به عدد ديگران، 488 کلمه و 2191 يا
2085 حرف است.
2. در ترتيب نزول، شصت و پنجمين و در ترتيب قرآن کريم چهل و پنجمين سوره
است که پس از سوره دخان و پيش از سوره احقاف نازل شد.
3. اين سوره، مکى به شمار مىآيد؛ مگر آيه 14 که مدنى است.
4. از سُوَر مثانى و اندکى کمتر از يک حزب قرآن است.
5. بيست و پنجمين سوره از سُوَر مقطّعات و ششمين سوره از حواميم است که
با حروف مقطعه «حم» آغاز مىشود.
6. گفتهاند در اين سوره يک آيه منسوخ وجود دارد.
محتواى عمده سوره جاثيه:
1. عظمت و اهميت قرآن؛
2. خلقت آسمان و زمين و موجودات؛
3. نزول آب و ديگر ارزاق از آسمان و شمارش برخى از نعمتهاى الهي؛
4. پديدآمدن شب و روز؛
5. ترسيم صحنه قيامت و اجتماع همه انسانها در محشر.
نيز ر.ک: اسامى سوره جاثيه.
[1]طباطبايي ، محمد حسين ، 1281 - 1360;الميزان
في تفسير القرآن;جلد18;صفحه 154
[2]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 194و64و(41-43)
[3]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 193
[4]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه
586
[5]جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد1;صفحه
316
[6]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد21;صفحه
221
[7]هاشم زاده هريسي ، هاشم ، 1317 -;شناخت
سوره هاى قرآن;صفحه (358-359)
[8]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 -
817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه 426
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2900