اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2872
سوره حديد
سوره حديد
(پنجاه و هفتمين سوره قرآن)
واژه «حديد» (آهن) شش بار در
قرآن آمده است؛ از جمله در آيه 25 سوره حديد از آن به عنوان مظهر قدرت و منفعت، در
کنار نزول کتاب و ميزان (سمبل مکتب و عدالت اجتماعي) ياد مىکند. نام حديد براى سوره،
از همين آيه گرفته شده است.
هدف اصلى سوره، تحريك و تشويق مؤمنين به انفاق در راه خداست، که از ايمان
و تقوا سرچشمه مىگيرد. تكرار امر صريح به اين معنا در خلال آياتش اشعار بدان دارد،
يك جا مىفرمايد: آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ
مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ... و جاى ديگر مىفرمايد: مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ
اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً... و باز جاى ديگر مىفرمايد: إِنَّ الْمُصَّدِّقِينَ
وَ الْمُصَّدِّقاتِ وَ أَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً و در تشويق مردم به
اين عمل همين بس كه انفاق مردم را قرض دادن آنان به خداى عز اسمه دانسته، و معلوم است
كه خداى عز و جل عالىترين و مقدسترين و بهترين مطلوبست، او هرگز خلف وعده نمىكند،
و او وعدهشان داده كه اگر به وى قرض بدهند مضاعف و چند برابر بر مىگرداند، و نيز
وعده داده كه در عوض انفاقشان اجرى كريم و بسيار زياد بدهد.
و نيز اشاره كرده به اين كه اين انفاق منشاش تقوا و ايمان به رسول است،
و اثر آمرزش گناهان و داشتن دو برابر از رحمت و ملازمت با نور، و بلكه ملحق شدن به
صديقين و شهداء در نزد خداى سبحان است.
و در خلال آيات سوره معارفى هم راجع به مبدأ و معاد آمده، و دعوت به تقوا
و اخلاص ايمان و زهد دارد، و نيز مشتمل بر مواعظى است.
چون تشويق و تحريك مردم به انفاق،
و اينكه انفاق قرض دادن به خدا است اين توهم را ايجاد مىكند كه مگر خدا به مال ما
محتاج است، لذا از همان آغاز سخن يعنى اولين كلمه سوره مساله نزاهت خدا از احتياج را
خاطر نشان نموده، فرموده: آنچه در زمين و آسمانها است خدا را تسبيح مىگويند.
و نيز عدهاى از اسماى حسناى خدا را كه رساننده اين نزاهت است ذكر كرد، و همه سورههايى
كه با تسبيح خدا آغاز شده، يعنى سوره حشر، صف، جمعه و تغابن، كه بعضى با كلمه
سبح و بعضى ديگر با كلمه يسبح آغاز شدهاند، نظير سوره مورد بحث
است.
ويژگيهاى سوره حديد:
1. اين سوره 29 آيه به عدد کوفى و بصرى، و 28 آيه به عدد ديگرمکتبها و
544 کلمه و 2476 حرف دارد.
2. در ترتيب نزول، نود و چهارمين و در مصحف شريف پنجاه و هفتمين سوره قرآن
است که پس از سوره زلزال و پيش از سوره محمد (ص) نازل شد.
3. گفته شده: اين سوره به شهادت سياق آياتش در مدينه نازل شده. و بعضى
از مفسرين ادعا كردهاند كه مدنى بودن اين سوره اجماعى است.
4. از نظر کميت از سورههاى مفصّل طوال و اندکى کمتر از يک حزب قرآن است.
5. دومين سوره از سوره مسبحات است.
6. نسخى در اين سوره واقع نشده است.
محتواى اين سوره:
1. خداشناسي، تسبيح خدا و اوصاف الهي؛
2. آفرينش زمين و آسمان در شش روز؛
3. ترسيم وضعيت مؤمنان و منافقان در قيامت؛
4. نفى رهبانيت و کنارهگيرى از جامعه؛
5. جايگاه جهاد، انفاق و قرض دادن؛
6. بلايا، مصائب و تقديرات الهي؛
7. قسط و عدل بهواسطه انزال کتاب و رسولان و….
[1]طباطبايي ، محمد حسين ، 1281 - 1360;الميزان
في تفسير القرآن;جلد19;صفحه 143
[2]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 66و50و(41-43)
[3]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 -
817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه 453
[4]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 194
[5]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه
587
[6]جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد1;صفحه
317
[7]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد23;صفحه
288
[8]هاشم زاده هريسي ، هاشم ، 1317 -;شناخت
سوره هاى قرآن;صفحه 416
[9]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد10;صفحه
120
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2872