اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2856
سوره چهل و چهارم
قرآن
سوره دخان
(سوره چهل و
چهارم قرآن)
(چهل و چهارمين
سوره قرآن)
واژه «دخان» دو بار در قرآن بهکار رفته است: در آيات
11 سوره فصلت:((ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء
وَهِيَ دُخَانٌ))و 10 سوره دخان:((فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِى السَّمَاء بِدُخَانٍ
مُّبِينٍ) . مفسران درباره معناي «دخان» در آيه، نظريههاى مختلفى ابراز کردهاند.
بنا به يکى از نظريهها منظور از دخان، ماده گازى شکل و شبيه دود است که در پايان جهان
و در آستانه قيامت، صفحه آسمان را مىپوشاند. )
غرض سوره اين است كه كسانى را كه به كتاب خدا
شك دارند از عذاب دنيا و عذاب آخرت انذار كند. و اين غرض را در اين سياق بيان مىكند
كه: قرآن كتابى است روشن كه از ناحيه خدا نازل شده بر كسى كه او به سوى مردم گسيل داشته،
تا انذارشان كند. و به اين منظور نازل كرده تا رحمتى از او به بندگانش باشد. و در بهترين
شب نازل كرده، شب قدر كه در آن شب هر امرى بطور خللناپذيرى تقدير مىشود.
سپس م? فرما?د: مردم- يعنى كفار- در باره آن خود
را به شك مىاندازند، و با هوى و هوس خود بازى مىكنند، و به زودى عذابى دردناك در
دنيا از هر سو ايشان را احاطه مىكند، آن گاه به سوى پروردگار خود برمىگردند، و خداوند
بعد از فصل قضاء و محاسبه دقيق با عذابى جاودانه از ايشان انتقام مىگيرد.
آن گاه براى آنان مثالى در خصوص عذاب دنيوى مىآورد
و آن داستان موسى (ع) است، كه به سوى قوم فرعون و براى نجات بنى اسرائيل گسيل شد، و
فرعونيان او را تكذيب كردند، و خداوند به همين جرم در دريا غرقشان كرد.
و سپس براى عذاب دومشان كه آن را انكار مىكردند،
يعنى بازگشت به خدا در روز فصل قضا (قيامت) چنين اقامه حجت مىكند كه: قيامت آمدنى
است، چه بخواهند و چه نخواهند. و در آخر پارهاى از اخبار قيامت را و آنچه بر سر مجرمين
مىآيد و آنچه از انواع عذاب به آنها مىرسد، برشمرده، و ن?ز بخش? از ثواب هايى را
كه به متقين مىرسد كه عبارت است از حيات طيب و مقام كريم، بيان مىكند.
ويژگيهاى سوره دخان:
1. اين سوره 59 آيه به عدد کوفى، 57 آيه به عدد
بصرى، 56 آيه به عدد حجازى و شامي، 346 کلمه و 1431 يا 1475 حرف دارد.
2. در ترتيب نزول، شصت و چهارمين و در قرآن چهل
و چهارمين سوره است و پس از سوره زخرف و پيش از سوره جاثيه در مکه نازل شد.
3. از نظر کميت از سورههاى مثانى وکمتر از يک
حزب قرآن است.
4. گفتهاند يک آيه منسوخ دارد.
5. بيست و پنجمين سورهاى که با حروف مقطعه آغاز
مىشود، پنجمين سوره از سُوَر حواميم و نيز پنجمين سوره از سورههاى داراى سوگند است.
مطالب مهم سوره دخان:
1. بيان عظمت قرآن در قالب سوگند، و نزول قرآن
در شب قدر؛
2. خداشناسى؛
3. خلقت آسمان و زمين و هدف آفرينش؛
4. نشانههاى آستانه وقوع قيامت؛
5. بخشهايى از تاريخ بنىاسرائيل (فرعون و قومش)
.
[1]سيوطي ، عبد
الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه (43-43)و41
[2]جمعي از محققان;علوم
القرآن عندالمفسرين;جلد1;صفحه 316
[3]مكارم شيرازي
، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد21;صفحه (141-144)
[4]هاشم زاده هريسي
، هاشم ، 1317 -;شناخت سوره هاى قرآن;صفحه 354
[5]فيروز آبادي
، محمد بن يعقوب ، 729 - 817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه
424
[6]طباطبايي ، محمد
حسين ، 1281 - 1360;الميزان في تفسير القرآن;جلد18;صفحه 129
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2856