سوره 096

سوره علق

(سوره 096)

(نود و ششمين سوره قرآن)

خداوند در آيه دوم اين سوره، مبدأ خلقت انسان را از «عَلَق» (كلمه علق به معناى خون بسته شده است، يعنى اولين حالتى كه منى در رحم به خود مى‌گيرد.) مي‌داند. نام «علق» براى سوره، از اين آيه گرفته شده است. بعضى هم «علق» را از ريشه «تعلق» و وابستگى گرفته و گفته‌اند انسان از وابستگى‌ها و تعلّقات خلق شده است.

خداوند متعال در اين سوره رسول خدا (ص) را امر مى‌كند كه قرآن را كه به وحى خدا نازل مى‌شود، تلقى كند. اين سوره اولين سوره‌اى است كه از قرآن نازل شده، و سياق آياتش آن چنان به هم ارتباط دارد كه بتوان گفت يكباره نازل شده، و اين سوره به طور قطع در مكه در غار حرا هنگام بعثت پيامبر (ص) بر او نازل شد و در آن از خواندن و آفرينش انسان و تسليم او و طغيانش سخن به ميان آمده است.

ويژگي‌هاى سوره علق:

1. نوزده آيه به عدد عراقى (کوفى و بصرى) ، هيجده آيه به عدد شامى، بيست آيه به عدد حجازي، 72 يا 92 کلمه و 280 يا 288 حرف دارد.

2. در ترتيب نزول، نخستين سوره (پنج آيه اول اين سوره) و در قرآن کريم نود و ششمين سوره است.

3. پيش از سوره قلم و پيش از هجرت در مکه نازل شد و آيه مدنى ندارد.

4. از سوره‌هاى مفصّل و از نوع اوساط آن است.

5. آخرين سوره از سوره‌هاى سجده‌دار و از عزائم است. يک آيه‌اش سجده واجب دارد.

6. در اين سوره، نسخى نيست.

نام ديگر اين سوره، «إقرأ» يا «إقرأ باسم ربک» برگرفته از آيه نخست است.

مطالب سوره علق:

1. دستور به تحصيل علم و بيان ارزش قلم و نگارش؛

2. اشاره به ماده آغازين خلقت انسان؛

3. بيان اصول و خطوط کلى تعاليم اسلام در آغاز بعثت؛

4. بى‌نيازي، عامل طغيان و ناسپاسى انسان؛

5. بازگشت همه به سوى خدا؛

6. ترسيم دو چهره هدايت‌شدگان و گمراهان.