آيه 085 حجر

آيه صفح

(آيه 085 حجر)

(آيه 85 حجر، در باره دستور به عفو و گذشت بزرگوارانه)

به آيه 85 سوره حجر «آيه صفح» مى‌گويند:((وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ السَّاعَةَ لَآتِيَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ) ؛ «ما آسمان و زمين و آنچه ميان آن دو است، جز به حق نيافريديم، و ساعت موعود (قيامت) قطعا فرا خواهد رسيد، از آنها (دشمنان) به خوبى صرفنظر كن (و آنها را به نادانيهايشان ملامت ننما) ». )

«صفح» به معنى روى هر چيزى است مانند صفحه صورت، و به همين جهت فاصفح به معناي: «روى بگردان و صرف نظر كن» آمده است. در اين آيه، خداوند به پيامبرش دستور مى‌دهد كه در برابر لجاجت، نادانيها، تعصبها، كارشكنى‌ها و مخالفتهاى سرسختانه مشرکان، ملايمت و محبت نشان ده، و از گناهان آنها صرف نظر كن. و از آنجا كه‌ روى گرداندن از چيزى گاهى به خاطر بى‌اعتنايى و قهر كردن و مانند آنست، و گاهى به خاطر عفو و گذشت بزرگوارانه، لذا در آيه فوق بلافاصله آن را با كلمه جميل (زيبا) توصيف مى‌كند، يعني: آنها را ببخش، بخششى زيبا كه حتى توام با ملامت نباشد، زيرا تو با داشتن دليل روشن در راه دعوت و رسالتى كه به آن مأمورى، براى تحكيم پايه‌هاى مبدء و معاد در قلوب مردم، نيازى به خشونت ندارى، چرا كه منطق و عقل با تو است، به علاوه خشونت در برابر جاهلان، غالبا موجب افزايش خشونت و تعصب آنها است.

بعضى تصور كرده‌اند، اين دستور مخصوص دوران زندگى پيامبر (ص) در مكه بوده است، و پس از آنكه به مدينه هجرت نمود و مسلمانان قدرت يافتند اين دستور نسخ شد و دستور جهاد جاى آن را گرفت. ولى با توجه به اينكه اين دستور در سوره‌هاى مدنى نيز آمده، مانند سوره‌ بقره و سوره نور و سوره تغابن و سوره مائده كه در بعضى به پيامبر (ص) دستور صفح و عفو داده شده و در بعضى به مؤمنان، روشن مى‌شود كه اين يك دستور عمومى و ابدى است، و اتفاقا هيچ منافاتى با دستور جهاد ندارد، زيرا هر يك از اين دو جاى مخصوص به خود دارند، در جايى بايد با عفو و گذشت پيشرفت كرد، و به هنگامى كه عفو و گذشت سبب جرأت و جسارت و سوء استفاده گردد چاره‌اى جز شدت عمل نيست.