responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2638

سوره 019

سوره مريم

(سوره 019)

(نوزدهمين سوره قرآن)

در اين سوره، داستان باردارى و زندگى حضرت مريم مادر حضرت عيسى (ع) و يکى از زنان بسيار باتقوا و پاکدامن گنجانده شده که به‌منظور ارج نهادن به شخصيت حضرت مريم و تبيين مقام و ارزش معنوى زن در قرآن، اين سوره به نام «مريم» نامگذارى شده است.

غرض اين سوره به طورى كه در آخرش مى‌فرمايد: فَإِنَّما يَسَّرْناهُ بِلِسانِكَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِينَ وَ تُنْذِرَ بِهِ قَوْماً لُدًّا... بشارت و انذار است، و اين غرض را در سياقى بديع و بسيار جالب ريخته، نخست به داستان زكريا و يحيى و قصه مريم و عيسى و سرگذشت ابراهيم و اسحاق و يعقوب و ماجراى موسى و هارون و داستان اسماعيل و حكايت ادريس و سهمى كه به هر يك از ايشان از نعمت ولايت داده ـ كه يا نبوت بوده و يا صدق و اخلاص ـ اشاره كرده، آن گاه علت اين عنايت را چنين بيان فرموده كه اين بزرگواران خصلت‌هاى برجسته‌اى داشته‌اند از آن جمله نسبت به پروردگارشان خاضع و خاشع بودند، و ليكن اخلاف ايشان از ياد خدا اعراض نموده به مساله توجه به پروردگار به كلى بى‌اعتناء شدند، و به جاى آن دنبال شهوت را گرفتند به همين جهت به زودى حالت غى را كه همان از دست دادن رشد است ديدار مى‌كنند، مگر آن كه كسى از ايشان توبه كند و به پروردگار خود بازگشت نمايد كه او سرانجام به اهل نعمت مى‌پيوندد.

سپس نمونه‌هايى از لغزش‌هاى اهل غى و زورگويي‌هاى آنان و آراى خارج از منطق ايشان از قبيل نفى معاد، و به خدا نسبت پسر دارى دادن، و بت پرستيدن و آنچه كه از لوازم اين لغزش‌ها است از نكبت و عذاب را خاطر نشان مى‌سازد. مى‌توان گفت بيان اين سوره شبيه به بيان مدعيى است كه براى اثبات دعوى خود مثال‌هايى مى‌آورد. همانند اين که گفته شود فلانى را و فلانى و فلانى كه از اهل رشد و داراى موهبتى الهى بودند در زندگى خود دل از شهوات نفس كنده و به سوى پروردگارشان متوجه شدند، و طريقه خضوع و خشوع را پيش گرفتند و هر وقت آيات پروردگارشان را متذكر مى‌شدند از صميم دل خاضع مى‌گشتند. و طريقه آدمى به سوى رشد و موهبت همين است، ليكن اخلاف همين نامبردگان اين طريقه را كنار گذاشتند، يعنى از عمل اعراض و به شهوات مذموم رو آوردند، و اين رويه، ايشان را جز به سوى غى كه خلاف رشد است، نكشانيده و جز بر باطل استوارترشان نمى‌كند، و سرانجام ايشان اين مى‌شود كه رجوع به خدا را انكار، و شركايى براى خدا اثبات نموده، سد راه دعوت هم مى‌شوند و اين جز به سوى نكبت و عذاب رهنمونشان نمى‌كند.

پس اين سوره با ذكر چند مثال آغاز و با گرفتن نتيجه‌اى كلى از آن مثل‌ها، كه مورد نظر بوده، خاتمه يافته است. و اين نتيجه‌گيرى از جمله أُولئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ شروع شده و تا چند آيه بعد ادامه مى‌يابد.

اين سوره مردم را به سه طائفه تقسيم مى‌كند: 1- آنهايى كه خدا انعام شان كرد كه يا انبياء بودند و يا اهل اجتباء و هدايت؛ 2- اهل غى، يعنى آنهايى كه مايه و استعداد رشد خود را از دست دادند؛ 3- آن كسانى كه توبه نموده ايمان آوردند، و عمل صالح كردند كه به زودى به اهل نعمت و رشد مى‌پيوندند. و آن گاه ثواب توبه تائبين و مسترشدين و عذاب غاويان‌كه همنشينان شيطان و از اولياى اويند را تذكر مى‌دهد.

گفته شده: اين سوره بدون هيچ شكى در مكه نازل شده، زيرا هم عده‌اى از مفسرين مكى بودن آن را مورد اتفاق دانسته و هم مضامين آياتش بر اين معنا دلالت دارد.

ويژگي‌هاى سوره مريم:

1. داراى 98 آيه به عدد کوفى و شامى، 99 آيه به عدد حجازى، 972 يا 982 کلمه و 3802 يا 3935 حرف است.

2. در ترتيب نزول، چهل و چهارمين و در مصحف شريف نوزدهمين سوره قرآن است.

3. پس از سوره معارج و پيش از سوره طه در مکه نازل شد؛ به‌جز آيات 58 و 71 که مدنى‌اند.

4. گفته‌اند چهار آيه منسوخ دارد.

محتواى عمده سوره:

1. سرگذشت برخى از پيامبران همچون زکريا، يحيى، اسماعيل، ادريس، مسيح و ابراهيم (ع) ؛

2. داستان حضرت مريم و ولادت حضرت عيسى (ع) ؛

3. قيامت و حشر و نشر؛

4. مسئله شفاعت؛

5. ترسيم سرنوشت صالحان و بدکاران در قيامت.


[1]سخاوي ، علي بن محمد ، 558-643ق.;جمال القراء و كمال الاقراء;جلد1;صفحه 446
[2]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه 584
[3]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 - 817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه 305
[4]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد13;صفحه (1-4)
[5]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 43و41
[6]جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد1;صفحه 315
[7]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 193
[8]هاشم زاده هريسي ، هاشم ، 1317 -;شناخت سوره هاى قرآن;صفحه 235
[9]طباطبايي ، محمد حسين ، 1281 - 1360;الميزان في تفسير القرآن;جلد14;صفحه 6
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 2638
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست