اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2571
سور قرآن
سوره هاي قرآن
(سور قرآن)
(از تقسيمات
شکلى قرآن)
كلمه سوره
به معناى پارهاى از كلمات و جملهبندىهايى است كه همه براى ايفاى يك غرض ريخته شده
باشد؛ اين كلمه از كلماتى است كه قرآن كريم آن را وضع كرده و هر دسته از آياتش را يك
سوره ناميده، و استعمال آن در كلام خداى تعالى مكرر آمده است.
با توجه به اختلاف
در منشأ اشتقاق کلمه «سوره» معانى لغوى
گوناگونى براى آن ذکر شده است که با معناى اصطلاحى سوره ارتباط خاصى دارند و هريک وجهي
را براي نامگذاري آن بيان مينمايد.
معانى لغوى سوره:
1. سوره، کوچک شده و تسهيل يافته «سؤره» مهموز
و به معناى نيمخورده و باقىمانده آشاميدنى در ظرف است و چون «سوره» پارهاى از قرآن
است آن را «سوره» ناميدهاند.
2. سوره، از «سور البلد» به معناى حصار شهر است
و چون سوره، آياتى را احاطه کرده است، آن را سوره ناميدند. طبق اين معنا سوره قطعهاي
از يک کلام است که محتواي خود را جمع کرده باشد؛ همانگونه که ديوار شهر (سور البلد)
شهر را در بر دارد، بخشي از معارف و مضاميني را هم که با حصاري محدود شده باشد، سوره
گويند. (قرآن در قرآن، جوادي آملي، ج1، ص131)
3. سوره از «سوار» و معرّب دستواره يا دستبند
است و چون سوره قرآن مانند دستوارهاى آياتى از قرآن را دربرگرفته، سوره ناميده شده
است.
4. سوره به معناى رتبه، درجه، مقام و منزلت رفيع
است و چون کلام الهى شرف، منزلت و پايگاهى بلند و رفيع دارد و هر سورهاي از سور قرآن،
درجهاي از درجات معارف الهي است. به همين جهت در باره بهشت وارد شده که درجات آن به
عدد آيات قرآن کريم است و به قاري قرآن گفته ميشود: اقرء وارق بخوان و
بالا برو.
5. سوره از «تسور» به معناى تصاعد و ترکيب است
و چون سورههاى قرآن روى هم قرار گرفتهاند لذا آنها را سوره مىنامند.
همانگونه که اشاره شد، درباره معناى اصطلاحى سوره
گفتهاند سوره بخشى از آيات قرآن است که آغاز و انجام دارد. برخى ديگر گفتهاند سوره
بخشى از آيات قرآن است که ميان دو «بسمله» قرار دارد.
لغت «سوره» به نظر علماى اسلامي، عربى اصيل است
و ابنالسبکي، ابندريد، ابنحجر و سيوطي، هيچ يک آن را جزء لغات بيگانه (معرّب) نياوردهاند؛
ولى برخى از مستشرقان آن را از واژه عبرى «شورا» به معناى ترتيب، صف، رديف و مرتبه
دانستهاند. دسته ديگر نيز آن را از واژه سريانى «صورتا» به معناى نص به شمار آوردهاند.
[1]زركشي ، محمد
بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه (263-264)
[2]راميار ، محمود
، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه 577
[3]جفري،آرتور،1892-1959م.;واژه
هاى دخيل درقرآن;جلد1;صفحه 271
[4]جمعي از محققان;علوم
القرآن عندالمفسرين;صفحه 265
[5]سيوطي ، عبد
الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 186
[6]فيروز آبادي
، محمد بن يعقوب ، 729 - 817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه
(84-85)
[7]طباطبايي ، محمد
حسين ، 1281 - 1360;الميزان في تفسير القرآن;جلد15;صفحه 78
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2571