سُوَر سمايي

سُوَر سمايي

(سور نازل شده بر پيامبر (ص) در آسمان)

يکي از تقسيمات قرآن به لحاظ مکان نزول، تقسيم اجزاي آن (آيات و سور) به ارضي (زميني) ، سمائي (آسماني) ، بين سماء و ارض (فضاي بين آسمان و زمين) و تحت ارضي (غاري يا زيرزميني) مي‌باشد. اين تقسيم در کلمات ابن عربي (در کتاب ناسخ و منسوخ و در تفسير احکام القرآن) يافت شده و سيوطي به نقل از وي آن را مطرح کرده است.

شکي نيست که بيش تر آيات و سوره‌هاي قرآن بر روي زمين بر پيامبر (ص) نازل شده، که به «سُوَر ارضي» معروفند. در مورد اجزاي سمايي قرآن (اعم از آيات سمائي و سور سمائي) توضيحي داده نشده؛ هرچند که همه قرآن درشب قدر بر سماء دنيا نازل شد و سپس در طول بيست وسه سال از آن جا بر پيامبر (ص) بتدريج نازل شده است. اما اجزايي (آيات تحت ارضي و سور تحت ارضي) از قرآن که در زير زمين يا غار نازل شده، طبق نقل صحيح از ابن مسعود عبارت از سوره مرسلات است.

در مورد اجزايي از قرآن که بين آسمان و زمين نازل شده، اختلاف است. ابن عربي آن‌ها را شش آيه مي‌داند، که عبارتند از:

سه آيه (آيات 164 - 166) از سوره صافات؛ يک آيه (آيه 45) از سوره زخرف؛ دو آيه (آيات285 - 286) از سوره بقره. براساس اين نقل، سوره‌اى نيست که به طور کامل در بين آسمان و زمين بر پيامبر (ص) نازل شده باشد. سيوطي بعد از نقل اين ديدگاه مي‌گويد که براي چهار آيه متقدم مستندي پيدا نکردم؛ اما دو آيه آخر سوره بقره بر طبق روايتي که مسلم از ابن مسعود نقل کرده در شب معراج بر پيامبر (ص) نازل شده است.