سُلْطَان

سُلْطَان

(واژه‌اي قرآني، به معناي توانايي، حجت و برهان)

واژه سلطان به معناي تسلط و غلبه، توانايي، حجت و دليل، و حاکم جامعه استعمال مي‌شود. اين واژه 37 بار در قرآن تکرار شده است. شيخ طوسي واژه سلطان را در بيشتر آيات قرآن به معناى حجّت مي‌داند.

فرو نفرستادن سلطان از سوى خداوند بر آنچه مشركان و بت‌پرستان مى‌پرستند (اعراف: 33 و 71؛ يوسف: 40؛ نجم: 23؛ انعام: 81‌؛ حجّ: 71؛ كهف: 15) ، نفى سلطان از گفته كسانى كه براى خداوند فرزند قائل شده‌اند (يونس: 68‌؛ صافّات: 156) ، بيان خشم الهى نسبت به مجادله كنندگان در آيات او بدون سلطان و تقبيح عمل آنان (غافر: 35 و 56) ، مطالبه سلطان از مشركان بر ادّعاى شنيدن سخن فرشتگان (طور: 38) و فرستادن موسى (ع) همراه با سلطان به سوى فرعون و پيروان وى (هود: 96؛ مؤمنون: 45؛ غافر: 23؛ نساء: 153؛ ذاريات: 38) از مواردي هستند که غالب مفسّران مراد از سلطان را برهان يا حجّت قطعى غير قابل ترديد و ابهام دانسته‌اند.

برهان را از آن رو سلطان گويند كه زوال‌ناپذير و غالب است، يا از آن جهت كه تيز و گذراست، يا براى آنكه خصم و مخالف را به گونه‌اى در بن‌بست قرار مى‌دهد كه هيچ راهى براى فرار نمى‌يابد، يا چون بر عقول و فهم‌ها سلطه مى‌يابد. در آيه 45 سوره مؤمنون سلطان به معجزه هم تفسير شده، از آن جهت که سبب غلبه مي‌گردد.

[34]. روض الجنان، ج‌10، ص‌329.

[35]. روض الجنان، ج‌10، ص‌329.

[36]. نمونه، ج‌9، ص‌223.

[37]. الميزان، ج‌11، ص‌177.

[38]. التبيان، ج‌4، ص‌189.

[39]. الميزان، ج‌10، ص‌380.

[40]. تفسير لاهيجى، ج‌2، ص‌476.

[41]. مجمع البيان، ج‌3، ص‌290.

[42]. مواهب عليّه، ج‌2، ص‌290.

[43]. بيان السعاده، ج‌2، ص‌337.