اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2486
سجع متماثل
سجع متماثل
(اتفاق در وزن و اختلاف در قافيه، همراه
با مقابله هر کلمه با قرينه آن در وزن و قافيه)
در علم بديع، براي سجع- و همچنين فواصل-
اقسامي برشمردهاند. يکي از اين اقسام، سجع متماثل است. در سجع متماثل دو فاصله، به
لحاظ وزن، همساناند و در قافيه اختلاف دارند، و هر کلمه نيز در وزن و قافيه با قرينه
خود مقابل است، مثل:((وَآتَيْنَاهُمَا الْكِتَابَ
الْمُسْتَبِينَ)وَهَدَيْنَاهُمَا الصِّرَاطَ
الْمُسْتَقِيمَ) ؛ «و آن دو را كتاب روشن داديم و هر دو را به
راه راست هدايت كرديم» (صافات//117-118) .
در اين آيات، کلمات: کتاب و صراط، و همچنين: مستبين و مستقيم، داراي وزن
يکسان هستند اما در حرف آخر کلمه اختلاف دارند.
وجه اشتراک سجع متماثل و سجع مرصع، وجود مقابله بين هر کلمه و قرينه آن
است، و وجه تمايز آن دو، همسان نبودن قافيه در سجع متماثل، و يکسان بودن آن در سجع
مرصع است. و نسبت سجع متماثل به سجع مرصّع، مثل نسبت سجع متوازن با سجع متوازي است.
وجه اشتراک سجع متماثل و سجع متوازن نيز، اتفاق در وزن و اختلاف در قافيه
است.
نيز ر.ک: سجع مرصع؛ سجع متوازن؛ سجع متوازي.
[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 356
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2486