اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 238
آيه 039 رعد
آيه محو و اثبات
(آيه 039 رعد)
(آيه 39 رعد، در باره دگرگونىهاى ناشى
از تغيير شرايط)
به آيه 39 سوره رعد آيه محو و اثبات
مىگويند:((يَمْحُو اللّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ
وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ) ؛ )خدا آنچه را بخواهد محو يا اثبات مىكند و اصل
كتاب نزد اوست.
محو به معناى از بين بردن
آثار شيئى است. مثلا وقتى گفته ميشود: نوشتهاى را محو کردم، يعنى خطوط و نقش آن را
از بين بردم. اثبات، نهادن چيزى در جايى است که از آنجا تکان نخورد.
اين آيه درباره معجزات و کتابهاى آسمانى
پيامبران نازل شد و استدلالى است بر اين که چرا بعضى از کتابهاى آسمانى جاى بعضى ديگر
را مىگيرند؛ يعنى خداوند هر چيزى را بخواهد محو مىکند؛ همانگونه که به مقتضاى حکمت
و اراده خويش امورى را اثبات مىکند. اين آيه منحصر به مسئله نبوت نيست؛ بلکه يک قانون
کلى و عمومى را بيان مىکند که: تحقق موجودات و حوادث عالم دو مرحله دارد: 1. مرحله
قطعيت که هيچگونه دگرگونى در آن راه ندارد (در اين آيه از آن به امالکتاب
تعبير شده است) ؛ 2. مرحله غيرقطعى و مشروط که از آن به مرحله محو و اثبات
تعبير مىشود؛ به بيان ديگر علم خداوند دو مرحله دارد: علم به مقتضيات و علل
ناقصه و علم به علل تامه. آنچه مربوط به مرحله اول است، از آن به
لوح محو و اثبات تعبير مىشود، و آنچه مربوط به مرحله دوم است، امّالکتاب و لوح محفوظ
خوانده مىشود.
به هرحال، محو و اثبات معناى جامعى دارد
که هرگونه دگرگونى براثر تغيير شرايط يا وجود موانع را شامل مىشود.
اين آيه عرصه اختلافنظر مفسّران است،
و قائلان به صحت نسخ و بداء، به اين آيه استناد کردهاند؛ البته بداء فقط
از معتقدات شيعه است و اهلسنت آن را نمىپذيرد.
[1]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد10;صفحه
240
[2]منصور ، عبدالحميد يوسف;نيل الخيرات فى
القراءات العشرة;جلد11;صفحه 375
[3]خرمشاهي ، بهاء الدين ، 1324 -;دانش نامه
قرآن وقرآن پژوهى;جلد1;صفحه 104
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 238