حكمت نسخ حكم

حكمت نسخ حكم

(علل نسخ مفاد بعضى از آيات قرآن و علل بقاى تلاوت آن‌ها)

مهم‌ترين علل نسخ حکم را به گونه‌هاى مختلف بيان کرده‌اند؛ از جمله:

1. حکمت نسخ در برخى موارد، به روش تربيتى اسلام براى رشد و کمال امت برمى‌گردد. وقتى اسلام آمد، مردم عقايد و عادات خاصى داشتند و نمى‌خواستند يا نمى‌توانستند از آن‌ها دست بردارند و مي‌پنداشتند اگر آن عقايد، آداب و رسوم را رها و از اسلام پيروى کنند يک نوع نقصى دامنگير آن‌ها خواهد شد؛ لذا احکام اسلام به تدريج نازل مى‌شد و کم‌کم احکام جديد مى‌آمد و احکام قبلى را نسخ مى‌کرد تا اين که تمام احکام اسلام نازل شد و اسلام به کمال رسيد؛ مانند حکم خمر که به‌تدريج آمد تا سرانجام حرمت آن اعلام شد.

2. نسخ حکم داراى اقسامى است:

الف) نسخ حکم آسان به سخت، که حکمت آن تدريج در حکم و ايجاد آمادگى در مردم براى دريافت حکم اصلى است؛

ب) نسخ حکم سخت به آسان که حکمت آن رفع مشقت از مردم و اظهار فضل و رحمت الهى است؛

ج) نسخ حکم آسان به آسان؛

د) نسخ حکم سخت به سخت، که حکمت اين دو قسم آزمايش بندگان و شناخت مؤمن از منافق است.

درباره علل بقاى تلاوت برخى آيات پس از نسخ محتواى آن‌ها نيز چنين گفته‌اند:

1. حکمت نسخ حکم و بقاى تلاوت اين است که قرآن علاوه برتلاوت براى شناخت و فهم احکام به‌قصد ثواب هم قرائت مى‌شود.

2. نسخ، بيشتر اوقات براى تخفيف در تکاليف و رفع مشقت از مکلفان است و باقى ماندن تلاوت آيات منسوخ‌الحکم، براى يادآورى نعمت رفع مشقت است.

3. نسخِ حکم و بقاى تلاوت، حقانيت دين اسلام، صداقت پيامبر (ص) و توحيد را ثابت مى‌کند. همچنين بلاغت و اعجاز قرآن را هم مى‌رساند.