حقيقت معنوي

حقيقت لفظي

(حقيقت معنوي)

(دلالت لفظ بر موضوعٌ‌له لغوي، عرفى يا شرعى)

حقيقت و استعمال حقيقى (مقابل مجاز و استعمال مجازى) بر دو قسم است: 1. حقيقت لفظى؛ 2. حقيقت عقلى يا معنوي.

مراد از «حقيقت لفظى» دلالت لفظ بر معنايى است که در اصل لغت براى آن وضع شده است. البته در تفسيرى اعم، مى‌توان آن را دلالت لفظ بر معنايى دانست که يا در اصل لغت، يا نزد عرف يا شرع براى آن وضع شده باشد. در اين معنا حقيقت لفظي شامل حقيقت عرفيه و شرعيه نيز مى‌شود.

اما «حقيقت عقلى» يا معنوى را چنين تعريف کرده‌اند: «هى اسناد الفعل او ما فى معناه الى صاحبه الحقيقى عندالمتکلم فى الظاهر؛ اسناد فعل و شبه فعل (مثل مصدر، اسم فاعل و…) به فاعل و مالک حقيقى آن»؛ مثلا اگر گفته شود «لشکريان، شهر را فتح کردند» اين إسناد از سنخ حقيقت عقلى است؛ به‌خلاف اين‌که بگوييم «فرمانده، شهر را فتح کرد».

نيز ر.ک: حقيقت و مجاز.