اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2038
حذف الف رسم الخط
حذف الف رسم الخط
(از موارد اختلاف رسم الخط مصاحف عثماني
با رسم الخط متداول)
اعراب مردمانى باديهنشين و دور از فرهنگ
و همواره در حال کوچ و حرکت بودند و خط و کتابت بين آنها رواج نداشت. تنها اندک زمانى
پيش از اسلام در پى سفرهاى تجارى به شام و عراق، خط و کتابت را از اقوام مجاور خود
فراگرفتند. از مشخصات رسمالخط دوره صدر اسلام، نداشتن نقطه، اعراب، تشديد و… است.
اصل در نوشتن، ضبط کلمه چنان است که گفته ميشود و صورت مکتوب کلمه بايد
بدون کاستي و يا افزايشي و هيچگونه تغيير و تبديلي حاکي و مبيّن صورت ملفوظ آن باشد.
اما در مصاحف عثماني اين اصل رعايت نشده و حروف زيادي در آن يافته ميشود که مخالف
آن طرزي است که تلفظ ميگردد. اين امر به دليل ابتدائي بودن رسمالخط، و فقدان نقطه،
اعراب، تشديد و- به طور کلي- هر گونه علامتگذاري در صدر اسلام است.
اختلاف اين رسمالخط با رسم الخط متداول، در قالب شش قاعده بيان شده است
که عبارتند از: حذف؛ زيادت؛ تبديل؛ اتصال؛ انفصال؛ نوشتن کلماتى با دو قرائت به يک
شکل.
حذف، در رسم الخط عثماني، داراي اقسامي است:
1. حذف الف: در مصاحف عثماني، حرف الف در برخي کلمات، در مواردي حذف شده
است. برخي از اين کلمات عبارتند از: کتاب (هود: 1؛ فصلت: 3 و...) ؛ بسم الله؛ قادر؛
عالم؛ قانتين؛ سليمان؛ إسحاق؛ أبواب؛... 0
4. حذف نون: در برخي کلمات، حرف نون که لام الفعل کلمه بوده در مصاحف عثماني
ثبت نشده است، مثل:((أَلَمْ يَكُ نُطْفَةً
مِّن مَّنِيٍّ يُمْنَى))(قيامت// 37) ؛((وَإِن تَكُ حَسَنَةً يُضَاعِفْهَا))(نساء// 40) ؛(يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِن تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ)((لقمان// 16) ؛)(قَالُوا أَوَلَمْ تَكُ تَأْتِيكُمْ رُسُلُكُم بِالْبَيِّنَاتِ)(غافر// 50) ؛(فَلَمْ يَكُ يَنفَعُهُمْ إِيمَانُهُمْ)(غافر// 85) .
نيز ر.ک: قواعد رسم قرآن.
[1]ابن ابي داود، عبد الله بن سليمان ،
230 - 316ق.;كتاب المصاحف;صفحه (103-117)
[2]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه (388-408)
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 2038