حديث ورقة بن نوفل

حديث ورقة بن نوفل

(نقد داستان ساختگى ترديد پيامبر (ص) در ابتداى نزول وحى و دلدارى او توسط ورقة بن نوفل)

ورقة بن نوفل از عموزادگان خديجه همسر رسول گرامى اسلام (ص) و فردى باسواد اندک و کم و بيش باخبر از تاريخ انبياى گذشته بود. وى پيش از اسلام از بت‌ها کناره گرفت و از خوردن قربانى‌هايى که به‌خاطر بت‌ها ذبح مى‌شدند امتناع مى‌ورزيد. وى اوايل نبوت پيامبر (ص) را درک کرد.

حديث ساختگى ورقة بن نوفل که در کتاب‌هاى روايى- تاريخى و همچنين مبحث نزول قرآن در منابع علوم قرآنى بحث مي‌شود، به‌اين شرح است:

پس از نزول جبرئيل بر رسول گرامى اسلام (ص) چنان ترس و اضطراب شديدى رسول خدا (ص) را فرا گرفت که - بنا به پاره‌اى از روايات- حضرت تصميم گرفته بود خود را از بالاى کوه پرتاب کند، ولى فرشته وحى با نشان دادن خود، آن حضرت را از اين کار منصرف کرد. يا اين که پيامبر (ص) هنگام ورود به خانه خديجه، با خود فکر مى‌کرد شايد آن‌چه ديده خطا کرده است يا شايد کاهن شده باشد….

خديجه نزد ورقة بن نوفل رفت و داستان نزول فرشته بر آن حضرت و وضعيت روحى وى را براى او تعريف کرد. يا طبق روايت ديگري، خود آن حضرت نزد ورقة بن نوفل رفت و ماجرا را برايش تعريف کرد. ورقه راز اين قصه را براى خديجه يا خود آن حضرت بيان کرد و به نبوت و رسالت حضرت ختمى مرتبت (ص) بشارت داد.

مهم‌ترين اشکالات و مناقشات درباره اين حديث عبارتند از:

1. وجود ضعف در اسناد حديث و معتبر نبودن گروهى از راويان آن؛

2. وجود تناقض در محتواى حديث و وجود نشانه‌هاى جعل در آن؛

3. ناسازگارى محتواى حديث با مقام شامخ پيامبر (ص) ؛ به‌اين معنا که پيامبر بر اساس اين حديث در مهم‌ترين و حياتى‌ترين مسئله يعنى شناخت وحى دچار سردرگمى و ترديد و بلاتکليفى شد. لازمه اين سخن، تنزل مقام شامخ پيامبر (ص) تا جايى است که فردى چون ورقه يا خديجه بر آن حضرت امتياز داشته باشد؛

4. قرآن سرگذشت زندگى انبيا را بيان کرده و روايات بسيارى در شرح زندگى آنان وارد شده است؛ با اين حال چنين ترس و شکى درباره هيچ يک از آنان نقل نشده است؛ چه رسد به مقام حضرت ختمى مرتبت که افضل انبيا است؛ مثلاً نزول وحى بر حضرت موسى (ع) توأم با طمأنينه و آرامش بود.

استاد جعفر مرتضى عاملى پس از نقد و بررسى اين روايات مى‌گويد: مقبول آن است که رسول خدا پس از نزول وحى شادمان و مسرور از اين کرامت الهى به خانه بازگشت و به وظيفه‌اى که بر عهده‌اش نهاده شده بود اطمينان داشت. شاهد بر آن، روايات اهل‌بيت (ع) و رواياتى به نقل از اهل‌سنت است. زراره از امام صادق (ع) پرسيد: چرا پيامبر (ص) هنگامى که جبرئيل بر او نازل شد، نترسيد و آن را از وسوسه‌هاى شيطان نپنداشت؟ امام‌صادق (ع) فرمود: خداوند بر پيامبر خود سکينه و آرامش فروفرستاد، و آن‌چه از جانب خداوند مى‌رسيد، به‌گونه‌اى بود که گويا مى‌بيند.