جمع و تفريق

جمع و تفريق

(وحدت دو چيز در حکم و اختلاف آن‌دو در ويژگي‌هاى حکم)

«جمع و تفريق» يکى از اسلوب‌هاى بلاغى و بديعى قرآن است؛ يعنى نخست دو امر در يک حکم جمع مى‌شوند، سپس بين ويژگي‌هاى حکم در آن دو فرق گذاشته مى‌شود؛ مانند:((اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِينَ مَوْتِهَا وَالَّتِى لَمْ تَمُتْ فِى مَنَامِهَا فَيُمْسِكُ الَّتِى قَضَى عَلَيْهَا الْمَوْتَ وَيُرْسِلُ الْأُخْرَى إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى) ؛ «خدا روح مردم را هنگام مرگشان به تمامى باز مى‌ستاند و [نيز] روحى را كه در [موقع] خوابش نمرده است [قبض مى‌كند] پس آن [نفسى] را كه مرگ را بر او واجب كرده نگاه مى‌دارد و آن ديگر [نفسها] را تا هنگامى معين [به سوى زندگى دنيا] بازپس مى‌فرستد» (زمر// 42) . )

در اين آيه شريفه، ارواح را در حکم «توفّي» جمع کرده، سپس بين آن‌ها فرق گذاشته است؛ به اين صورت که يکى را نگه مى‌دارد و ديگرى را رها مى‌کند.