responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1978

جمع قرآن

جمع قرآن

(از بَر کردن قرآن يا گردآورى همه قرآن به ترتيب و در يک مجموعه)

«جمع قرآن» در منابع علوم قرآنى به چند معنا به‌کار رفته است:

1. به معناى حفظ و به‌خاطر سپردن قرآن کريم (جمع حفظى) ، و به اين دليل به حافظان قرآن «جمّاع قرآن» (گردآورندگان قرآن) نيز مى‌گفته‌اند؛

2. به معناى نوشتن آيات قرآن، منتها به صورت پراکنده و متفرق؛

3. به معناى نوشتن قرآن در يک مجموعه با آيات و سوره‌هاى مرتب؛

4. به معناى تدوين و گردآورى يک متن و نص مرتب بر حسب يک قرائت متواتر رايج.

درباره جمع قرآن به معناى سوم، دو نظريه عمده وجود دارد:

1. دسته‌اى از دانشمندان اسلامى با استناد به شواهد و دلايل بسيار معتقدند قرآن‌کريم در همان زمان رسول خدا (ص) در مجموعه‌اى به نام «مصحف» جمع‌آورى شد، و حتى گفته شده که نسبت دادن جمع قرآن به خلفا، امرى موهوم و مخالف کتاب، سنت، عقل و اجماع است. از جمله اين دانشمندان و محققان حارث محاسبى، زرکشى، محمد غزالى، ابى‌شامه، باقلانى، حر عاملى، بلخى، ابن‌طاووس، سيد شرف‌الدين، زرقانى، شاهين، آيت‌الله خويى، جعفر مرتضى عاملى و معرفت هستند.

2. عده زيادى از دانشمندان اهل‌سنت مى‌گويند گرچه تمام قرآن در عصر رسول گرامى (ص) مکتوب و ثبت شد و آيات آن هريک در جاى خود قرار گرفت - که همين ترتيب کنونى است - ولى تدوين آن به‌صورت کتابى با ترتيب خاص، در زمان ابوبکر و با پيشنهاد عمر انجام گرفت و در زمان عثمان به اختلافات مربوط به قرائت‌ها پايان داده شد که گاهى از اين دو مرحله به جمع دوم و سوم ياد مى‌شود.

از انس بن مالک نقل شده که در زمان رسول خدا (ص) چهار نفر قرآن را جمع کردند: اُبيّ بن کعب، معاذ بن جبل، زيد بن ثابت، و ابوزيد. در نقل ديگري، ابوالدرداء جايگزين اُبيّ بن کعب شده است. در بيان مراد از اين سخن انس بن مالک، صاحبنظران سخنان متعددى گفته‌اند. برخى در اصل ادعا تشکيک کرده‌اند و برخى دلالت آن بر حصر را نپذيرفته، و برخى ديگر در معناى «جمع قرآن» توجيهاتى ذکر کرده‌اند. برخى از وجوه ذکر شده در باب معناى «جمع قرآن» به اين قرار است:

1. جمع بر جميع وجوه و قرائاتى که نازل شده؛

2. جمع همه آنچه بعد از تلاوت نسخ شده و آنچه نسخ نشده؛

3. شنيدن بدون واسطه از زبان مبارک رسول خدا (ص) ؛

4. متصدّى القاء و تعليم بودن؛

5. کتابت قرآن علاوه بر حفظ در سينه.

نيز ر.ک: جمع دوره پيامبر (ص) ؛ جمع ابوبکر؛ جمع عثمان؛ ترتيب سور؛ ترتيب آيات؛ جمع کتابتى قرآن؛ جمع حفظى قرآن.


[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه (237-243)
[2]خويي ، ابوالقاسم ، 1278 - 1371;البيان فى تفسيرالقرآن;صفحه 257
[3]صالح ، صبحي ، 1926 -;مباحث فى علوم القرآن;صفحه (65-89)
[4]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه (244-247)و(202-211)
[5]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه (297-332)و(211-213)
[6]حجتي ، محمد باقر ، 1311 -;پژوهشى درتاريخ قرآن كريم;صفحه (218-231)
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1978
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست