اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 1940
جاثيه
سوره جاثيه
(جاثيه)
(چهل و پنجمين
سوره قرآن)
«جاثيه» به معناى به زانو افتاده است. اين مطلب
که در قيامت، هر امتى به زانو در مىآيند و براى رسيدگى به حسابشان حاضر مىشوند، در
آيه 28 اين سوره ذکر شده و بيانگر سلطه کامل خداوند در قيامت است؛ به همين مناسبت،
اين سوره «جاثيه» ناميده شده است.
غرض اين سوره دعوت عموم بشر به دين توحيد است،
و با بيان مطالب توحيدى و شريعت پيامبر (ص) شروع ميشود؛ و سپس با بيان تهديدآميز درباره
مستکبران اعراضگر و هواپرست و گمراه ادامه مىيابد و به پرهيز از عذابى كه در کمين
آنها است، انذار مىهد؛ و با بيان ثبت اعمال و بازبينى آن در قيامت و کيفرهاى اخروى
پايان مىگيرد.
از اين روي، اين سوره، نخست با مساله توحيد آغاز
مىشود، و سپس به تشريع شريعت براى رسول خدا (ص) و اينكه بر آن جناب و بر عامه بشر
لازم است از آن پيروى كنند، اشاره نموده، مىفرمايد: چون در پيش روى خود روزى را دارند
كه در آن روز بر طبق اعمال صالحى كه انجام دادهاند از ايمان و پيروى شريعت، و بر طبق
گناهانى كه كردهاند از اعراض از دين و غيره محاسبه خواهند شد. آن گاه پيشامدهايى را
كه هر يك از اين دو طايفه در قيامت دارند ذكر مىكند.
البته در خلال اين بيانات انذار شديد و تهديد
سختى به مستكبرين دارد كه از آيات خدا اعراض مىكنند. و نيز به كسانى كه هواى نفس خود
را معبود خود گرفتهاند و خدا آنان را گمراه كرد در عين اينكه به گمراهى خود عالم بودند،
هشدار مىدهد. و از لطائفى كه در اين سوره آمده بيان معناى نوشتن نامه اعمال و استنساخ
آن است.
ويژگيهاى سوره جاثيه:
1. داراى 37 آيه به عدد کوفى، 36 آيه به عدد ديگران،
488 کلمه و 2191 يا 2085 حرف است.
2. در ترتيب نزول، شصت و پنجمين و در ترتيب قرآن
کريم چهل و پنجمين سوره است که پس از سوره دخان و پيش از سوره احقاف نازل شد.
3. اين سوره، مکى به شمار مىآيد؛ مگر آيه 14
که مدنى است.
4. از سُوَر مثانى و اندکى کمتر از يک حزب قرآن
است.
5. بيست و پنجمين سوره از سُوَر مقطّعات و ششمين
سوره از حواميم است که با حروف مقطعه «حم» آغاز مىشود.
6. گفتهاند در اين سوره يک آيه منسوخ وجود دارد.
محتواى عمده سوره جاثيه:
1. عظمت و اهميت قرآن؛
2. خلقت آسمان و زمين و موجودات؛
3. نزول آب و ديگر ارزاق از آسمان و شمارش برخى
از نعمتهاى الهي؛
4. پديدآمدن شب و روز؛
5. ترسيم صحنه قيامت و اجتماع همه انسانها در
محشر.
نيز ر.ک: اسامى سوره جاثيه.
[1]طباطبايي ، محمد
حسين ، 1281 - 1360;الميزان في تفسير القرآن;جلد18;صفحه 154
[2]سيوطي ، عبد
الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 194و64و(41-43)
[3]زركشي ، محمد
بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 193
[4]راميار ، محمود
، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه 586
[5]جمعي از محققان;علوم
القرآن عندالمفسرين;جلد1;صفحه 316
[6]مكارم شيرازي
، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد21;صفحه 221
[7]هاشم زاده هريسي
، هاشم ، 1317 -;شناخت سوره هاى قرآن;صفحه (358-359)
[8]فيروز آبادي
، محمد بن يعقوب ، 729 - 817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه
426
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 1940