تفسير معتزله

تفسير معتزله

(تفسير بر اساس عقايد مذهب معتزله)

معتزله يکى از فرقه‌هاى کلامى است که در اواخر قرن اول و اوايل قرن دوم هجرى در عصر اموى پيدا شد. رئيس اين فرقه، واصل بن عطاء (80 - 131ق) است.

اصول و مبانى اعتقادى معتزله عبارتند از: توحيد؛ عدل؛ وعد و وعيد؛ امر به معروف و نهى از منکر؛ منزلة بين المنزلتين (يعنى مرتکب‌کبيره، نه مؤمن است و نه کافر. به‌خلاف مرجئه که او را مومن مي‌دانند و به خلاف خوارج که او را کافر مي‌خوانند) .

معتزله براى اثبات عقايد خود و ردّ ادله مخالفان، تفسير قرآن را با مهارت خاصى به حاکميت عقل پيوند زدند؛ تاجايى که گاهى روايات صحيح را ناديده مي‌گرفتند؛ يعنى هرجا بين عقل و نقل تعارضى به‌وجود مي‌آمد، اگر نمي‌توانستند براى نقل تأويلى بيابند، آن را ردّ مي‌کردند.

معتزله در تفسير قرآن همه آراى خود را صحيح مي‌دانستند و بنا به ديدگاه اجتهادى خود آن‌جا که از يک آيه احتمال‌هاى مختلفى به ذهن مي‌رسيد، همه آن‌ها را موافق اجتهاد صحيح مي‌شمردند. در حقيقت، رسالت تفسير در پپشگاه معتزله، تأويل آياتى از قرآن است که با عقايد آنان سازگار نيست.

معتزله گاهى براى توجيه عقايدشان قرائت مشهور را رها کرده، به قرائت شاذ روى آوردند، چنان که در قول خداوند((وَكَلَّمَ اللّهُ مُوسَى تَكْلِيمًا))(نساء// 164) براى تنزيه خدا الله را به فتح مي‌خوانند و موسي را، با تقدير ضمه، فاعل تلقى مي‌کردند تا فاعل تکلم موسي باشد، نه الله.

نيز ر.ک: تفاسير معتزله؛ مفسران معتزله.