تفسير كلامي

تفسير كلامي

(تفسير قرآن با اهتمام به مباحث عقيدتى)

واژه کلام در عربى به معناى سخن و در اصطلاح عبارت است از شرح و بيان استدلال در معارف دين که غالباً براى ردّ شبهات مخالفان ايراد مي‌شود. علم کلام، علمى است که با ايراد ادله و حجت‌ها آدمى را بر اثبات عقايد دينى و ردّ شبهات مخالفان توانا مي‌سازد.

تفسير کلامي شکلى از تفسير قرآن است که رنگ غالب آن دفاع از عقيده کلامى مفسر است، و مفسر در اين نوع تفسير با هر مناسبتى براى اثبات عقيده خود و تعرض به عقايد ديگران مباحث کلامى را در آيات قرآنى پيش مي‌کشد.

علامه طباطبايي در اين باره مي‌فرمايد:

اما متکلمان يعنى بحث‌کنندگان در عقايد مذهبى سعى کرده‌اند آيات را طبق اصول مذهب خود تفسير کنند؛ يعنى آن‌چه را موافق ديدند، گرفته و باقى را به صورتى که مذهب آن‌ها اجازه مي‌داده تأويل کرده‌اند.

البته قرآن از جهت بيان مباحث کلامى و مبارزه با عقايد و افکار غيرمسلمانان نظير يهوديان و مسيحيان و داشتن آيات محکم و متشابه درون خويش مي‌تواند جايگاه مناسبى براى تفسيرهاى کلامى باشد و فرصت استفاده براى مفسران را در اثبات عقايد کلامى خويش و نفى عقايد ديگران ايجاد کند".

ممکن است در اين‌گونه تفسيرها مفسر در مباحث کلامي، بدون تکفير ديگران و بدون تعصب از عقيده خود دفاع کند؛ ولى غالباً جهت سلبى و تعصب را مي‌توان در تفاسير کلامى يافت.

نيز ر.ک: تفاسير کلامي؛ مفسران کلامي.