اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 1720
تفاسير قرن پنجم قمري
تفاسير قرن پنجم قمري
برخى از تفاسير شيعه در قرن پنجم هجرى
از اين قرارند:
1. الناسخ و المنسوخ، اثر ابوالقاسم هبةالله
بن سلامة (م 410ق). اين تفسير در کتابخانههاى ايران و برخى ديگر از کشورها موجود است.
2. الکشف و البيان عن تفسير القرآن تأليف
ابواسحاق احمدبن محمد نيشابورى معروف به ثعلبى يا ثعالبى (م 427ق). وى در تأليف خود
شيوهاى روايى داشته و به اشارات، معانى لطيف، إعراب کلمات، وجوه قرائات و همچنين اخبار
و روايات اماميه و فضايل خاندان عصمت و طهارت (ع) پرداخته است.
3. تفسير ابنسينا، بهقلم ابوعلى حسين
معروف به ابنسينا (م 428ق) تفسيرى کوچک که به شيوه فلسفى - حکمى نگاشته شده است.
4. کفاية التفسير، اثر ابوعبدالله اسماعيل
بن احمد حيرى نيشابورى (م 430ق). نسخهاى از تفسير روايى او از مخطوطات (نسخههاى خطي)
کتابخانه آستان قدس رضوى است.
5. غررالفرائد و دررالقلائد، نوشته علامه
سيد مرتضى (م 436ق). آقا بزرگ تهرانى در الذريعة مينويسد: "اين کتاب به نامهاى
مختلفى شهرت دارد؛ از جمله: الامالي، تفسير شريف مرتضي و مجالس التأويلات.
6. تفسير القرآنالکريم تأليف ابوالفتح
الناصر بن حسين بن محمد معروف به ابوالفتح ديلمى از امامان زيديه، به زبان عربي، در
چهار جلد بزرگ و به شيوه کلامي.
7. التبيان فى تفسير القرآن (تفسير التبيان)،
تأليف شيخ ابو جعفر محمد بن حسن بن على طوسى معروف به شيخ طوسى (م 460 ق) در ده جلد،
به زبان عربى و شامل همه آيات قرآن. اين نخستين تفسير جامع شيعه است.
8. اسباب النزول، تأليف ابوالحسن على
بن احمد، معروف به واحدى نيشابورى (م 462 ق). اين تفسير به شيوه روايى است.
9. تفسير شيخ مفيد (م 413ق)، اثر تفسيرى
ايشان از ميان نوشتهها و تأليفات متعدد به جاى مانده از وى استخراج شده است و شامل
همه آيات قرآن نيست؛
10. حدائق ذات بهجة (تفسير قزويني) نوشته
ابويوسف عبدالسلام قزوين بن محمد بن يوسف بن بندار معروف به ابنبندار قزوينى (م
488ق).
آنچه گذشت، تفاسير شيعه در قرن پنجم
بود؛ اما از تفاسير اهلسنّت در قرن پنجم هجرى ميتوان به موارد ذيل اشاره کرد:
1. تنزيه القرآن عن المطاعن اثر قاضى
عبدالجبار همداني؛
2. لطائفالاشارات تأليف ابوالقاسم عبدالکريم
بن هوازن قشيرى (م 465 ق)؛
3. النکت و العيون (تفسير ماوردي) بهقلم
على بن محمد بن حبيب ماوردى (م 450 ق).