اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 170
آيات مكّي مدني الحكم
آيات مكّي مدني الحكم
(آيات نازل شده در مکه با ملاکهاى آيات
مدنى)
به آياتى که بر پايه معيار مکانى نزول،
مکي، و به لحاظ ملاک زمانى نزول، مدنى شمرده ميشوند، به سبب جمع بين اين دو معيار،
مکى مدنىالحکم گفته ميشود؛ مانند:
1. آيه 13 سوره حجرات:((يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن
ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا)…) . اين آيه در مکه و در جريان فتح آن شهر نازل شده
و به لحاظ معيار مکانى نزول، مکى است (چون در مکه نازل شد) ؛ ولى به لحاظ معيار زمانى
نزول، چون پس از هجرت و در سال هشتم نازل شده است؛ و همچنين خطاب به يا ايها
الناس که نسبت به مردم مکه و مدينه مساوى است مدنى محسوب مىشود؛ هرچند برخى
مانند اين نوع خطاب را از ويژگىهاى سورهها و آيات مکى مىدانند.
اين آيه نيز در مکه و در مراسم حجةالوداع
نازل شد که از نظر معيار مکاني، مکى، و از جهت معيار زماني، مدنى به شمار مىآيد؛ زيرا
محتواى آن، که بر حکم خلافت و جانشينى اميرمؤمنان على (ع) و نيز بيان حکم فقهى
اضطرار دلالت ميکند، ويژگىهاى آيات مدنى را دارد.
3. 58 سوره نساء:((إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ
إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ)…) . اين آيه نيز در سال فتح مکه و در داخل کعبه نازل
شده است.
[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 196
[2]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه (70-71)و36
[3]قطان ، مناع بن خليل ،1925-1999م.;مباحث
فى علوم القرآن;صفحه 168
[4]جمعي از محققان;مجله رسالة القرآن(فصلنامه);جلد12;صفحه
(43-44)
[5]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه
614
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 170