تطبيق

جري و تطبيق

(تطبيق)

(سرايت احکام قرآنى به موارد مشابه در هر زمان و حمل آيه بر مصداق آن)

«جرى» در اصطلاح به معناى تطبيق آيه بر مصاديق خارجى، و در حقيقت، نوعى تفسير حول دلالت لفظى آيات است. و «تطبيق» به معناى حمل آيه بر مصداق آن است، و آن‌جا که در زمينه دلالت لفظى به‌کار رود، به معناى تفسير و آن‌جا که مصداق قابل انطباق بر مدلول لفظى نباشد، معناى تأويل مي‌يابد.

علامه طباطبايى مى‌نويسد: نظر به اين که قرآن‌مجيد کتابى است همگانى و هميشگي، در غايب مانند حاضر جارى است و به آينده و گذشته مانند حال منطبق مى‌شود؛ مثلاً آياتى که در شرايط خاصى براى مؤمنان زمان نزول قرآن تکاليفى بار مى‌کنند، مؤمنانى که پس از عصر نزول همان شرايط را داشتند، بى کم و کاست همان تکاليف را دارند، و آياتى که صاحبان صفاتى را ستايش يا سرزنش مى‌کنند يا مژده مى‌دهند يا مى‌ترسانند، کسانى را که با آن صفات متصفند در هر زمان و در هر مکان باشند شامل هستند. بنابراين، هرگز مورد نزول آيه‌اى مخصص آن آيه نخواهد بود؛ يعنى آيه‌اى که درباره شخص يا اشخاص معينى نازل شده است، درباره نزول خود منجمد نشده، به مصاديق مشترک با مورد نزول آيه در صفات و خصوصيات سرايت خواهد کرد. اين خاصه همان است که در عرف روايات «جري» ناميده مى‌شود.

امام پنجم (ع) مى‌فرمايد: و اگر اين طور باشد که وقتى آيه‌اى در قومى نازل شد پس از آن که همان قوم مردند آن آيه نيز بميرد، از قرآن چيزى باقى نمى‌ماند؛ اما همه قرآن، تا آسمان‌ها و زمين هست جارى است و براى هر قوم آيه‌اى است که آن را مى‌خوانند و از آن بهره نيک يا بد دارند.

در بعضى از روايات، بطن قرآن (انطباق قرآن به مواردى که با تحليل به‌وجود آمده‌اند) از قبيل جرى شمرده شده است.