responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1571

ترصيع

سجع مرصع

(ترصيع)

(اتفاق فواصل در وزن و قافيه، و مقابله هر کلمه با قرينه آن در وزن و قافيه)

در علم بديع، براي سجع- و همچنين فواصل- اقسامي برشمرده‌اند. يکي از اين اقسام، سجع مرصع است. در سجع مرصع، دو فاصله به لحاظ وزن و قافيه همسان، و هر کلمه‌اي در وزن و قافيه، مقابل قرينه خود است. مثال در زبان فارسي:

«شام رفته و بام خفته، سال از عد بيرون و مال از حد افزون، همه را تلف کرده و اسف برده».

‌اي منور به تو نجوم جلال { وي مقرر به تو رسوم کمال

بوستاني است صدر تو، زنعيم { آسماني است قدر تو، زجلال()

در کرامت ترا نبوده نظير { در شهامت ترا نبوده همال

تيره پيش فضايل تو نجوم { خيره پيش شمايل تو شمال

شرک را از تو منهدم ارکان { ملک را از تو منتظم احوال

زرکشي معتقد است سجع مرصع در قرآن وجود ندارد، اما عده‌اي، آيات زير را مثال آورده‌اند:

1.((إِنَّ إِلَيْنَا إِيَابَهُمْ)ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا حِسَابَهُمْ) ؛ «در حقيقت بازگشت آنان به سوى ماست، آنگاه حساب [خواستن از] آنان به عهده ماست» (غاشيه//25-26) .

2.((إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ)وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ) ؛ «قطعا نيكان به بهشت اندرند، و بى‌شك بدكاران در دوزخند» (انفطار//13-14) .

گاهي صنعت ترصيع و تجنيس (جناس) با همديگر در يک کلام جمع مي‌شود، مثال:

1.((مَا أَنتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ)وَإِنَّ لَكَ لَأَجْرًا غَيْرَ مَمْنُونٍ)((قلم//2-3) . )

2.((وَإِنَّهُ عَلَى ذَلِكَ لَشَهِيدٌ)وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ)((عاديات//7-8) . )

3.((وَالطُّورِ)وَكِتَابٍ مَّسْطُورٍ)((طور//1-2) . )

4. (وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا(فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا))(نازعات//3-4) .

نيز ر.ک: سجع متماثل.


[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 77
[2]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 356
[3]باقلاني ، محمد بن طيب ، 338 - 403ق.;اعجازالقرآن;صفحه 96
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1571
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست