تأخّر نزول از حكم

نزول بعد الحكم

(تأخّر نزول از حكم)

(آيات عمل شده به محتواى آن پيش از نزول)

قرآن به صورت تدريجى بر پيامبر اکرم (ص) نازل شده و توسط آن حضرت بر مردم عرضه مي‌شد. در بيان حکمت نزول تدريجى آيات، امور مختلفى مانند تربيت مردم، نشر رسالت، اثبات الهى بودن کلام و اقتضاى زمان ذکر شده است. براين اساس، در غالب موارد، حکم، پس از نزول بود، يعنى ابتدا آيه نازل مي‌شد و سپس مردم مکلّف به اجراى حکمى مي‌گشتند و يا امرى بيان مي‌شد. اما گاهي، حکمى جارى بوده و نزول، پس از آن آمده است. اصطلاح نزول بعد الحکم اشاره به اين معنا دارد، و درباره آياتى اطلاق مى‌شود که حکم و محتواى آن‌ها پيش از نزول شناخته شده و به‌آن عمل مى‌شده است. بعضى نويسندگان، موارد ذيل را مصداق چنين آياتى دانسته‌اند:

1. آيه 6 سوره مائده درباره وجوب وضو:((يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُواْ بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ...) ؛ )

2. (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِى لِلصَّلَاةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ...)((جمعه// 9) . )

گفته شده: آيات ياد شده، در مدينه فروفرستاده شد؛ در حالى که وجوب وضو و وجوب نماز جمعه در مکه و پيش از هجرت رسول گرامى اسلام (ص) ثابت بوده است. البته در اين باره مناقشاتى وجود دارد.