اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 1293
بسمله
آيه بسمله
(بسمله)
(آيه بسم الله الرحمن الرحيم)
به(بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ)آيه تسميه و بسمله مىگويند. تسميه به
معناى نامگذارى و خواندن نام کسى است، و چون تلاوت((بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ))در آغاز هرکاري، خواندن نام خدا براى آن کار است،
آن را تسميه مىگويند.
(بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ)(ميان آيات قرآن جايگاه ويژهاى دارد و در آغاز تمام
سورههاى قرآن، غير از سوره توبه به کار رفته و در سوره نمل
نيز دو بار و در سوره هود هم يک بار در آغاز سوره به طور کامل و يک بار
در آيه 41 به صورت)(بِسْمِ اللَّهِ)بدون وصف(الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ)(آمده است.
)
درباره جزئيت و استقلال بسمله
نظرهاى گوناگونى بيان شده است که به اقوال مشهور اشاره مىشود:
1. آيه مستقلى است و جزء هيچ يک از سورههاى
قرآن نيست و در آغاز هر سوره براى تبرک و فاصله بين دو سوره ذکر مىشود.
2. فقط جزء نخستين سوره قرآن (حمد) و
نخستين آيه آن است و بايد در اين سوره به قصد جزئيت خوانده شود؛ ولى در آغاز سورههاى
ديگر صرفاً به منظور تيمّن و تبرّک ذکر شده است.
3. در آغاز هر سوره مستقلاً نازل شده
و مانند ديگر آيات، جزء همان سوره و نخستين آيه آن سوره است.
عالمان شيعه اماميه و قاريان کوفه و مکه
و بسيارى از علماى اهلسنّت، آن را در هر سوره، آيه مستقل و کامل دانستهاند. برخى
از دلايل اين نظريه عبارتند از:
1. در قرآن چيزى کم يا اضافه نشده و همان
طور که نازل گرديده، تدوين و جمعآورى شده و تمام آيات آن متواتر است.
2. از رسول خدا (ص) به تواتر نقل شده
است که آن بزرگوار آيه((بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ
الرَّحِيمِ))را در تمام سورهها با صداى بلند
تلاوت مىکرد؛ اگر جزء همان سوره نبود، رسول خدا آن را در آغاز سورهها لااقل گاهى
نمىخواند يا با صداى آهسته مىخواند و اين گونه جزء نبودن آن را مشخص مىکرد.
3. به گفته ابن عباس، رسول خدا (ص) پايان
سوره را نميشناخت تا (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ) بر او نازل ميشد. پس
بايستى بسمله در آغاز هر سورهاى نازل شده باشد و هر يک، آيهاى جدا و مستقل شناخته
شود.
[1]خويي ، ابوالقاسم ، 1278 - 1371;البيان
فى تفسيرالقرآن;صفحه 467
[2]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه
(553-557)
[3]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 366
[4]واحدي ، علي بن احمد ، - 468ق;اسباب النزول;صفحه
10
[5]ابن عطيه متأخر ، عبد الحق بن غالب ،
- 546ق.;مقدمتان فى علوم القرآن;صفحه 366
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 1293