امور مقسم‌عليها

مُقسَمٌ‌عليه

(امور مقسم‌عليها)

(جواب قسم)

چيزى که براى آن قسم ياد مى‌شود «مُقسَمٌ‌عليه» است؛ به عبارت ديگر، مقسم‌عليه همان جواب قسم است که سوگند به منظور تأکيد و تحقيق آن است. قسم‌هاى قرآن، ناظر به مقاصدى است؛ مانند:

1. اثبات اصول دين از جمله «توحيد» (وَالصَّافَّاتِ صَفًّا… إِنَّ إِلَهَكُمْ لَوَاحِدٌ)((صافات// 1 ـ 4) که مقسمٌ‌عليه «إن الهکم لواحد» است؛ )

2. تأکيد بر رسالت و نبوت پيامبر (ص):((يس)وَالْقُرْآنِ الْحَكِيمِ(إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ))(يس// 1 ـ 3) که «انک لمن المرسلين» مقسمٌ‌عليه است؛

3. تنزيه پيامبر (ص) از ضلالت و گمراهى (نجم// 1و2)؛

4. اثبات قيامت (ذاريات// 1-6)؛

5. اثبات حقانيت قرآن (واقعه// 75- 80)؛

6. اختلاف تلاش انسان‌ها:((وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى)… إِنَّ سَعْيَكُمْ لَشَتَّى)((ليل// 1 - 4). )

جواب قسم‌ها معمولاً در قرآن ذکر شده و گاهى براى تخفيف و ايجاز - در صورتى که مقصود و مراد متکلم روشن باشد - حذف شده است.

مقسمٌ‌عليه بر دو قسم است: 1. مقسمٌ‌عليه تقديري؛ 2. مقسم‌ٌعليه صريح.