responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1180

اماله

اماله

(خارج‌کردن حرف از حالت فتح به سوى کسره و «يا»)

يکى از مباحث در علم قرائت، بحث اماله و فتح است. «اماله» مصدر باب افعال است و در اصل «اِميال» بوده و به معناى ميل‌دادن است. در علم تجويد، ميل‌دادن فتحه به جانب کسره و «الف» به طرف «ياء» را اماله مي‌نامند؛ به عبارت ديگر، خارج‌کردن حرف از حالت فتح و ميل‌دادن آن به سوى کسره و «ياء» را اماله گويند.

اماله بر دو قسم است: 1. اماله صغرا، يا بين‌بين و متوسط؛ 2. اماله کبرا يا تام.

سبب عمده اماله دو چيز است: 1. کسره؛ 2. ياء. اگر کلمه‌اى داراى کسره يا حرف «ي» باشد، فتحه يا الف ماقبل يا مابعد آن‌ها اماله مى‌شود؛ مانند: «إِيَّاكَ» که فتحه پس از کسره اماله مى‌گردد. و نيز مانند: «مجرِيها» که در اصل «مجرَيها» بود که فتحه اماله و به کسره تبديل شده است.

علت عمده اماله را سهولت تلفظ گفته‌اند؛ چون کسره ساده‌تر از فتحه است؛ در نتيجه، الف و فتحه را به جانب کسره ميل مى‌دهند.

معناى ديگر اماله، ميل دادن کسره به «يا» است؛ مانند: «بسم‌الله»، و اماله مشهور همان اوّلى است.

براى فراگيرى تلفظ اماله به اهل فن و استاد نياز است.

و اما «فتح»، که گاهى به آن «تفخيم» هم گفته مي‌شود، به اين معنا است که قارى دهان خود را براى تلفظ حرف، بگشايد. فتح بر دو قسم است: فتح شديد، فتح متوسط. فتح شديد، گشودن دهان تا حدّ امکان براى تلفظ لفظ است، که در قرائت قرآن جايز نيست و بلکه در لغت عرب هم جارى نيست. و فتح متوسط، گشودن دهان است به مقدار متوسط بين فتح شديد و اماله صغرا.

يکى از موارد اختلاف در بحث فتح و اماله اين است که اماله فرع براى فتح است يا هر کدام، اصل مستقلى است؟ وجه قول اول اين است که اماله جايز نيست مگر سببى براى آن پيدا شود، و در صورت فقدان سبب، «فتح» لازم است و در صورت وجود سبب اماله هم، فتح و اماله هر دو جايز است، و هر کلمه‌اى که به اماله تلفظ شده، در ميان عرب، کسانى هستند که آن را به «فتح» تلفظ مي‌کنند، و اطّراد و شيوع «فتح» دلالت بر اصليت آن و فرعيت اماله مي‌کند.

برخي، با توجه به حديث نبوي: «نزل القرآن بالتفخيم» اماله در قرآن را ناپسند دانسته‌اند، اما ديگران در تفسير آن، به گونه‌اى که با اِعمال اماله سازگار باشد، وجوهى را ذکر کرده‌اند.

نيز ر.ک: اماله کبرى؛ اماله صغرى.


[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 321و(314-317)
[2]موسوي بلده ، محسن;حلية القرآن قواعد تجويد مطابق با روايت حفص از عاصم;جلد2;صفحه 69
[3]داني ، عثمان بن سعيد ، 371 - 444ق.;التحديدفى الاتقان والتجويد;صفحه 103
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 1180
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست